สังหาร (บาลีวันละคำ 1,391)

สังหาร

อ่านว่า สัง-หาน

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“สังหาร : (คำกริยา) ฆ่า, ผลาญชีวิต. (ส.).”

พจน.54 บอกว่า “สังหาร” เป็นรูปคำสันสกฤต

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน มีคำว่า “สํหาร” บอกไว้ว่า –

(สะกดตามต้นฉบับ)

“สํหาร : (คำนาม) ‘สังหาร,’ การทำลายหรือความพินาศ; ภาคนรก; การย่อ; สมุหะหรือคณะ; การระงับ; ความพินาศแห่งโลก; ประโยคหรือจาดุรย์ ( = ความเก่ง); destruction or loss; a division of Tartarus; abridgment; collection or assemblage; suppressing or restraining; the destruction of the world; practice or skill.”

“สํหาร” ในสันสกฤตมีความหมายมากกว่าฆ่า หรือผลาญชีวิต ตามความหมายในภาษาไทย

ในบาลีก็มีคำว่า “สํหาร” อ่านว่า สัง-หา-ระ รากศัพท์มาจาก สํ (คำอุปสรรค = พร้อมกัน, รวมกัน) + หรฺ (ธาตุ = นำไป) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, ทีฆะต้นธาตุด้วยอำนาจปัจจัยเนื่องด้วย ณ (หรฺ > หาร)

: สํ + หรฺ = สํหรฺ + ณ = สํหรณ > สํหร > สํหาร แปลตามศัพท์ว่า “วิธีเป็นเครื่องกล่าวเนื้อความไว้โดยย่อ” หมายถึง ย่อความ, การรวบรวม (abridgment, compilation)

อภิปราย :

๑. เป็นอันว่า “สํหาร” ในบาลีไม่ได้หมายถึงฆ่า หรือผลาญชีวิต ตามความหมายในภาษาไทย

และเป็นอันได้ความว่า “สังหาร” ในภาษาไทยเอาความหมายมาจาก “สํหาร” ในสันสกฤต

แต่ “สํหาร” ในสันสกฤตมีความหมายอื่นๆ อีกด้วย เช่นหมายถึง การย่อ (abridgment) ซึ่งตรงกับความหมายในบาลี

๒. เป็นอันได้หลักว่า คำบาลีสันสกฤตที่เราเอามาใช้ในภาษาไทยนั้น บางคำเอามาใช้ในบางความหมายเท่านั้น และบางคำความหมายก็กลายไปจนเราไม่รู้จักความหมายเดิม

การที่เราพลิกแพลงแปลงรูปคำก็ดี แปลงความหมายก็ดี นับว่าเป็นยอดของภูมิปัญญาไทยอย่างหนึ่ง

……

“สังหาร” เป็นหนึ่งในสี่ยอด >

: ให้ธรรม เป็นยอดบุญทานมัย

: คุณพระรัตนตรัย เป็นยอดธง

: ทุจริตของสงฆ์ เป็นยอดเปรต

: ปองสังหารกิเลส เป็นยอดคน

23-3-59

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย