อุกเขปนียกรรม (บาลีวันละคำ 1,398)

อุกเขปนียกรรม

ศัพท์วิชาการทางพระธรรมวินัย

อ่านว่า อุก-เข-ปะ-นี-ยะ-กำ

ประกอบด้วย อุกเขปนีย + กรรม

(๑) “อุกเขปนีย”

บาลีเป็น “อุกฺเขปนิย” (อุก-เข-ปะ-นิ-ยะ) รากศัพท์มาจาก อุ (คำอุปสรรค = ขึ้น, นอก) + ขิปฺ (ธาตุ = ซัดไป, กระจายออก) + ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ), แผลง อิ ที่ ขิ-(ปฺ) เป็น เอ (ขิปฺ > เขป) + อิย ปัจจัย, ซ้อน กฺ ระหว่าง อุ + ขิปฺ (อุ + กฺ + ขิปฺ)

: อุ + กฺ + ขิปฺ = อุกฺขิปฺ + ยุ > อน : อุกฺขิป + อน = อุกฺขิปน + อิย = อุกฺขิปนิย > อุกฺเขปนิย แปลตามศัพท์ว่า “อันควรซัดออกไปข้างนอก” หมายถึง ควรแก่การลงโทษโดยการยกออกเสียจากคณะ

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “อุกฺเขปนิย” ว่า referring to the suspension of a bhikkhu (ควรแก่การลงโทษภิกษุด้วยการพักไว้ คือห้ามสมโภคกับสงฆ์)

โปรดสังเกตว่า บาลีเดิมเป็น อุกฺเขปนิย-, –นิย- สระอิ

แต่ภาษาไทยเป็น อุกเขปนีย-, –นีย- สระอี

แต่บางตำราบอกว่าศัพท์นี้บาลีเป็น อุกฺเขปนีย (-นีย- สระอี) ก็ได้

(๒) “กรรม”

บาลีเป็น “กมฺม” (กำ-มะ) รากศัพท์มาจาก กรฺ (ธาตุ = กระทำ) + รมฺม (รำ-มะ, ปัจจัย) ลบ รฺ ที่สุดธาตุและ ร ที่ต้นปัจจัย –

: กร > ก + รมฺม > มฺม : ก + มฺม = กมฺม

“กมฺม” แปลว่า การกระทำ, สิ่งที่ทำ, การงาน (the doing, deed, work)

กมฺม สันสกฤตเป็น “กรฺม” (กระ-มะ, ก ควบ ร กลืนเสียง ระ ลงคอ) ไทยเขียนอิงสันสกฤตและนิยมใช้ทับศัพท์ว่า “กรรม”

อุกฺเขปนิย + กมฺม = อุกฺเขปนิยกมฺม > อุกเขปนียกรรม แปลตามศัพท์ว่า “กรรมอันสงฆ์พึงทำแก่ภิกษุอันจะพึงยกเสีย”

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “อุกฺเขปนิยกมฺม” ว่า act or resolution of suspension (การกระทำหรือมติให้ลงโทษด้วยการพักไว้)

พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ไทย-อังกฤษ ของท่าน ป.อ.ปยุตฺโต แปล “อุกเขปนียกรรม” (Ukkhepanīyakamma) ว่า the formal act of suspension; ostracism.

พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของท่าน ป.อ.ปยุตฺโต บอกไว้ว่า –

อุกเขปนียกรรม : กรรมอันสงฆ์พึงทำแก่ภิกษุอันจะพึงยกเสีย หมายถึงวิธีการลงโทษที่สงฆ์กระทำแก่ภิกษุผู้ต้องอาบัติแล้ว ไม่ยอมรับว่าเป็นอาบัติหรือไม่ยอมทำคืนอาบัติ หรือมีความเห็นชั่วร้าย (ทิฏฐิบาป) ไม่ยอมสละ ซึ่งเป็นทางเสียสีลสามัญญตา หรือทิฏฐิสามัญญตา โดยยกเธอเสียจากการสมโภคกับสงฆ์ คือ ไม่ให้ฉันร่วม ไม่ให้อยู่ร่วม ไม่ให้มีสิทธิเสมอกับภิกษุทั้งหลาย พูดง่ายๆ ว่า ถูกตัดสิทธิแห่งภิกษุชั่วคราว

: บางคนหลบเลี่ยงผลของอุกเขปนียกรรมได้

: แต่ไม่มีใครหลบเลี่ยงผลกรรมได้

—————-

(ตามประเด็นของ Charanya Deeboonmee Na Chumphae)

30-3-59

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย