โทรเลข (บาลีวันละคำ 1,422)

โทรเลข

อ่านว่า โท-ระ-เลก

ประกอบด้วย โทร + เลข

(๑) “โทร” (โท-ระ)

บาลีเป็น “ทูร” (ทู-ระ) รากศัพท์มาจาก ทุ (คำอุปสรรค = ชั่ว, ยาก, ลำบาก) + อรฺ (ธาตุ = ไป, ถึง, เป็นไป) + อ ปัจจัย, ทีฆะ (ยืดเสียง) อุ ที่ ทุ เป็น อู (ทุ > ทู)

: ทุ + อรฺ = ทุร + อ = ทุร > ทูร แปลตามศัพท์ว่า “ที่ที่ไปถึงโดยยาก” หมายถึง ไกล, ห่าง, ที่ไกล (far, distant, remote)

(๒) “เลข

บาลีอ่านว่า เล-ขะ รากศัพท์มาจาก ลิขฺ (ธาตุ = ขีด, เขียน) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, แผลง อิ ที่ ลิ-(ขฺ) เป็น เอ (ลิข > เลข)

: ลิขฺ + ณ = ลิขณ > ลิข > เลข แปลตามศัพท์ว่า “การขีดเขียน” “สิ่งที่เขียน” หมายถึง การขีด, การวาด, การเขียน, การจารึก, หนังสือ, สาสน์ (scratching, drawing, writing, inscription, letter, epistle)

“เลข” เมื่อนำมาใช้ในภาษาไทยความหมายเพี้ยนไปเป็น “ตัวเลข” (number, numeral) ดังที่พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“เลข : (คำนาม) สัญลักษณ์ที่ใช้แทนจํานวนจริง; วิชาคํานวณ”

“เลข” ในบาลีเป็น “เลขา” อีกรูปหนึ่ง คำนี้ใช้ในภาษาไทยตรงตามความหมายในบาลี

ทูร + เลข แผลง อู ที่ ทู– เป็น โอ : ทูร > โทร + เลข = โทรเลข แปลตามศัพท์ว่า “การขีดเขียน (ที่ส่งไป) ในที่ไกล”

“โทรเลข” บัญญัติเทียบคำอังกฤษว่า telegraph

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล telegraph เป็นบาลีว่า –

(1) vijjusandesapesaka-yanta วิชฺชุสนฺเทสเปสก-ยนฺต (วิด-ชุ-สัน-เท-สะ-กะ ยัน-ตะ) (คำนาม) = เครื่องส่งข้อความ (message) โดยกระแสไฟฟ้า

(2) vijjusandesanaṃ peseti วิชฺชุสนฺเทสนํ เปเสติ (วิด-ชุ-สัน-เท-สะ-นัง เป-เส-ติ) (กริยา) = ส่งข้อความโดยกระแสไฟฟ้า

telegraph ในภาษาไทย เราเคยทับศัพท์แบบภาษาปากว่า “ตะแล็บแก๊ป” ต่อมาจึงบัญญัติใช้คำว่า “โทรเลข”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“โทรเลข : (คำนาม) ระบบโทรคมนาคมซึ่งใช้อุปกรณ์ทางไฟฟ้าส่งรหัสสัญญาณจากที่หนึ่งไปยังอีกที่หนึ่งโดยอาศัยสายตัวนำที่โยงติดต่อถึงกัน และอาศัยอำนาจแม่เหล็กไฟฟ้าเป็นหลักสำคัญ. (อ. telegraph). (ภาษาปาก) (คำกริยา) ส่งข้อความไปยังอีกบุคคลหนึ่งทางโทรเลข.”

โปรดสังเกตว่า “เลข” ในคำว่า โทรเลข นี้ไม่ได้หมายถึง “ตัวเลข” (number, numeral) เหมือนกับ “เลข” ในที่ทั่วไปที่เรามักเข้าใจกัน

ปัจจุบันระบบการติดต่อสื่อสารของมนุษย์ก้าวหน้าอย่างยิ่ง การติดต่อสื่อสารด้วยระบบ telegraph หรือโทรเลขจึงหมดความจำเป็น

: โทรเลขส่งได้แค่ในโลกนี้

: น้ำใจไมตรีส่งได้ตลอดอนันตจักรวาล

23-4-59

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย