ปรึกษา (บาลีวันละคำ 1,542)
ปรึกษา
อ่านว่า ปฺรึก-สา
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“ปรึกษา : (คำกริยา) หารือ, ขอความเห็นแนะนํา, พิจารณาหารือกัน, พิจารณาอภิปรายกัน เช่น ประชุมปรึกษา, พิจารณาร่างคําพิพากษา เช่น ผู้ปรึกษา (ในทางศาล). (คำนาม) เรียกความเห็นแนะนําที่ให้เนื่องด้วยการหารือว่า คําปรึกษา, เรียกผู้มีหน้าที่ให้ความเห็นแนะนําว่า ที่ปรึกษา, เรียกผู้รับหารือเพื่อให้ความเห็นแนะนําว่า ผู้รับปรึกษา. (ส. ปรีกฺษา).”
พจน.54 บอกว่า “ปรึกษา” สันสกฤตเป็น “ปรีกฺษา”
สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า –
“ปรีกฺษา : (คำนาม) การพิจารณา, การไต่สวน, การพิสูจน์, การทดลอง, การชำระ; การพิสูจน์โดยเสี่ยงสัตย์หลายประการ; discrimination, investigation, examination, test, trial, experiment; trial by ordeal or various kinds.”
“ปรีกฺษา” ในสันสกฤตตรงกับบาลีว่า “ปริกฺขา” (ปะ-ริก-ขา)
“ปริกฺขา” รากศัพท์มาจาก ปริ (คำอุปสรรค = รอบๆ, โดยรอบ) + อิกฺขฺ (ธาตุ = เห็น, พิจารณา) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, + อา ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์
: ปริ + อิกฺขฺ = ปริกฺข + ณ = ปริกฺขณ > ปริกฺข + อา = ปริกฺขา (อิตถีลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “การเห็นโดยรอบ” “การพิจารณาโดยรอบ” หมายถึง การตรวจสอบ, การสอบสวน, ความรอบคอบ, ความสุขุม (examination, investigation, circumspection, prudence)
อภิปราย :
๑ สระ อิ หรือ อี ในบาลีสันสกฤต ไทยเราเอามาแผลงเป็น อึ เช่น –
อธิก เป็น “อธึก”
สิกฺขา > ศิกฺษา เป็น “ศึกษา”
และ ปริกฺขา > ปรีกฺษา เป็น “ปรึกษา”
๒ “ปรีกฺษา” ในสันสกฤต และ “ปริกฺขา” ในบาลี ใช้ในความหมายเดียวกัน แต่ไม่ตรงกับ “ปรึกษา” ตามความหมายที่ใช้ในภาษาไทย (ดูความหมายของ “ปรึกษา” ในภาษาไทยข้างต้น)
๓ “ปรึกษา” ตามความหมายในภาษาไทย ควรจะตรงกับ “มนฺตนา” (มัน-ตะ-นา) ในบาลี ซึ่งพจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปลไว้ว่า counsel, consultation, deliberation, advice, command (คำปรึกษา, การปรึกษาหารือ, การประชุมพิจารณา, คำแนะนำ, คำสั่ง)
๔ “มนฺตนา” ออกจากคำกริยา “มนฺเตติ” ดูที่พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปลไว้จะยิ่งเห็นชัดขึ้น
พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “มนฺเตติ” ไว้ดังนี้ –
(1) to take counsel, to discuss (ปรึกษาหารือ, พูดจากัน)
(2) to consider, to think over, to be of opinion (พิจารณา, คิดทบทวน, มีความเห็น)
(3) to announce, advise; pronounce (ประกาศ, แนะนำ; ตัดสิน, แจ้ง)
…………..
: ร้อยพันปัญหา ปรึกษาใครก็ได้
: แต่ปัญหาหัวใจ ให้ปรึกษาใจตัวเอง
24-8-59