อนุสสวะ (บาลีวันละคำ 2482)
อนุสสวะ
ข้อ 1 ในกาลามสูตร: ฟังตามกันมา
อ่านว่า อะ-นุด-สะ-วะ
หลักข้อแรกในกาลามสูตร มีข้อความที่เป็นภาษาบาลีว่า “มา อนุสฺสเวน” เขียนเป็นคำอ่านว่า มา อะนุสสะเวนะ
แปลว่า “ท่านทั้งหลายอย่าได้ยึดถือโดยการฟังตามกันมา”
“อนุสฺสเวน” (อะ-นุด-สะ-เว-นะ) รูปคำเดิมคือ “อนุสฺสว” (อะ-นุด-สะ-วะ) รากศัพท์มาจาก อนุ (คำอุปสรรค = น้อย, ภายหลัง, ตาม) + สุ (ธาตุ = ฟัง), ซ้อน สฺ ระหว่างอุปสรรคกับธาตุ (อนุ + สฺ + สุ) + อะ ปัจจัย, แผลง อุ ที่ สุ เป็น โอ แล้วแปลง โอ เป็น อว (อะ-วะ) (สุ > โส > สว)
: อนุ + สฺ + สุ = อนุสฺสุ > อนุสฺโส > อนุสฺสว + อ = อนุสฺสว (ปุงลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “การฟังตามกันมา”
พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “อนุสฺสว” ว่า hearsay, report, tradition (การได้ฟังจากคนอื่น, รายงาน, ประเพณีที่สืบต่อกันมา, ความเห็นหรือความเชื่อถือที่ได้รับต่อๆ กันมา)
“อนุสฺสว” แจกด้วยวิภัตตินามที่สาม (ตติยาวิภัตติ) เอกพจน์ เปลี่ยนรูปเป็น “อนุสฺสเวน”
คัมภีร์อรรถกถาขยายความคำว่า “อนุสฺสเวน” ว่า “จิรกาลโต ปฏฺฐาย เอวํ อนุสฺสโว อตฺถิ ภูตเมตํ.” (สารัตถปกาสินี อรรถกถาสังยุตนิกาย ภาค 2 หน้า 193)
แปลว่า: เชื่อโดยอ้างว่า-มีการฟังต่อกันมาอย่างนี้ตั้งแต่นมนานกาเลมาแล้ว นั่นจึงเป็นเรื่องจริง
พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “อนุสฺสเวน” ว่า from hearsay, by report (โดยการได้ยินจากคนอื่น, ตามรายงาน)
พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของท่าน ป.อ. ปยุตฺโต ข้อ [317] แปล “มา อนุสฺสเวน” เป็นไทยว่า “อย่าปลงใจเชื่อ ด้วยการฟังตามกันมา” และแปลเป็นอังกฤษว่า Be not led by report.
อภิปราย :
เวลาเราฟังข่าวสมัยใหม่ เมื่อจบเนื้อข่าวแล้วเขาจะบอกว่า ใครเป็นผู้รายงาน นั่นก็คือที่ภาษาอังกฤษใช้คำว่า report
ถ้าเอาคำแปลเป็นอังกฤษว่า report เป็นแนวคิด กาลามสูตรข้อ 1 นี้ก็สอนว่า “อย่าเชื่อโดยอ้างรายงาน”
ข้อควรระวังก็คือ เมื่ออ้างกาลามสูตรข้อนี้ อย่าได้พูดว่า “กาลามสูตรสอนไม่ให้เชื่อรายงาน”
กาลามสูตรไม่ได้สอนว่า-อย่าเชื่อรายงาน ทั้งนี้เพราะรายงานที่เป็นจริงที่เชื่อได้ก็ย่อมมีอยู่
แต่กาลามสูตรสอนว่า “อย่าเชื่อโดยอ้างรายงาน” หมายความว่า ถ้าเป็นอย่างอื่น เช่น เป็นบทความ เป็นนิยาย หรือเป็นบทกลอน ก็จะไม่เชื่อ แต่นี่เป็น report – รายงาน จึงต้องเชื่อ
อย่าอ้างอย่างนี้
ทั้งนี้เพราะ report – รายงานที่เป็นเท็จ เชื่อไม่ได้ ก็มีอยู่เป็นอันมาก
…………..
ดูก่อนภราดา!
หลักปฏิบัติสำหรับ report – รายงาน
: ถ้าอยากรู้ จงรีบฟัง
: ถ้าอยากพัง จงรีบเชื่อ
#บาลีวันละคำ (2,482)
30-3-62