ปรทัตตูปชีวี (บาลีวันละคำ 1,572)

ปรทัตตูปชีวี

วัดเต็มตัว

อ่านว่า ปะ-ระ-ทัด-ตู-ปะ-ชี-วี

แยกศัพท์เป็น ปร + ทัตต + อุปชีวี

(๑) “ปร”

บาลีอ่านว่า ปะ-ระ รากศัพท์มาจาก ป (แทนศัพท์ หึสา = เบียดเบียน) + รมฺ (ธาตุ = ยินดี) + กฺวิ ปัจจัย, ลบ มฺ ที่สุดธาตุและ กฺวิ

: ป + รมฺ = ปรมฺ + กฺวิ = ปรมกฺวิ > ปรม > ปร แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ยินดีในการเบียดเบียน” ในที่นี้หมายถึง –

(1) อีกอันหนึ่ง, อื่นอีก, อื่น (another, other)

(2) ศัตรู, ปรปักษ์ (enemies, opponents)

(๒) “ทัตต”

บาลีเป็น “ทตฺต” (ทัด-ตะ) รากศัพท์มาจาก ทา (ธาตุ = ให้) + ต ปัจจัย, ลบที่สุดธาตุ (ทา > ท), ซ้อน ตฺ; นัยหนึ่งว่า แปลง ทา กับ ต เป็น ทตฺต

: ทา > ท + ตฺ + ต = ทตฺต แปลตามศัพท์ว่า “อัน-ให้แล้ว”

– ใช้เป็นกริยาแปลว่า (สิ่งใดสิ่งหนึ่ง) อัน–ให้แล้ว (given or granted by –)

– ใช้ในฐานะเป็นนามหรือคุณศัพท์ หมายถึง สิ่งที่ให้, ของที่ให้หรือสังเวย, ของบริจาค (gift, donation, offering)

(๓)“อุปชีวี” (อุ-ปะ-ชี-วี) ประกอบด้วย อุป (คำอุปสรรค = เข้าไป, ใกล้, มั่น) + ชีวฺ (ธาตุ = มีชีวิต, เป็นอยู่) + ณี ปัจจัย, ลบ ณี

: อุป + ชีวฺ = อุปชีวฺ + ณี = อุปชีวณี > อุปชีวี (ปุงลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “ผู้เข้าไปอาศัย-เป็นอยู่”

การประสมคำ :

(1) ปร + ทตฺต = ปรทตฺต = “สิ่งที่ผู้อื่นให้แล้ว”

(2) ปรทตฺต + อุปชีวี (ทีฆะ อุ– เป็น อู-) = ปรทตฺตูปชีวี = “ผู้เข้าไปอาศัยสิ่งที่ผู้อื่นให้แล้วเป็นอยู่”

ปรทตฺตูปชีวี > ปรทัตตูปชีวี หมายถึง มีชีวิตอยู่ได้โดยอาศัยคนอื่นให้ทาน, อาศัยการให้ของคนอื่น (living on what is given by others, dependent on another’s gift)

“ปรทัตตูปชีวี” เป็นชื่อของเปรตจำพวกหนึ่ง เกิดในภพที่ไม่มีอาหารสำหรับดำรงชีพ ต้องอาศัยอนุโมทนาเอาจากส่วนบุญที่ญาติมิตรอุทิศให้แต่โลกนี้

ท่านว่าส่วนบุญที่มนุษย์ทำแล้วอุทิศให้แก่ผู้ล่วงลับไปแล้วนั้น เฉพาะผู้ที่ไปเกิดในภูมิเปรต “ปรทัตตูปชีวี” นี้เท่านั้นที่ได้รับโดยตรง

ในที่บางแห่ง ท่านอุปมาภิกษุในพระพุทธศาสนาว่ามีสถานะเช่นเดียวกับ “ปรทัตตูปชีวี” คือดำรงชีพอยู่ได้ด้วยก้อนข้าวของชาวรัฐที่เขาปรารถนาบุญจึงเกื้อกูลให้ เป็นการเตือนสติภิกษุไม่ให้ประมาทในการเร่งเจริญสมณธรรมให้คุ้มค่าก้อนข้าวที่เขาให้มา และว่าภิกษุที่ไม่ได้เจริญสมณธรรมก็เหมือนเป็นหนี้คำข้าวของชาวบ้าน ยิ่งถ้าเป็นผู้ทุศีลกลืนคำข้าวของชาวบ้านแต่ละคำ อุปมาเหมือนกลืนก้อนเหล็กแดงฉะนั้น

คำเปรียบนี้เป็นเหตุให้บางคนถือโอกาสกระแนะกระแหนว่า ภิกษุที่ไม่ได้ออกบิณฑบาต แต่ดำรงชีพด้วยอาหารที่จัดหามาเอง จะรู้สึกตัวได้ละหรือ?

“ปรทัตตูปชีวี” ต่างจาก “ปรสิต” (กาฝาก) :

ปรทัตตูปชีวี = เขาให้จึงได้ เขาไม่ให้ก็เอาของเขาไม่ได้

ปรสิต = เกาะสูบกินเอาจากเขาไม่ว่าเขาจะยินดีให้หรือไม่ก็ตาม

…………..

: รีบทำบุญกุศลเป็นต้นทุน

: ดีกว่ารอบุญที่คนอื่นทำให้

23-9-59

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย