อุปสรรค (บาลีวันละคำ 841)

.

อุปสรรค

อ่านว่า อุ-ปะ-สัก ก็ได้ อุบ-ปะ-สัก ก็ได้

บาลีเป็น “อุปสคฺค” อ่านว่า อุ-ปะ-สัก-คะ

ประกอบด้วย อุป + สคฺค

“อุป” (อุ-ปะ) เป็นคำที่ในภาษาไวยากรณ์เรียกว่า “อุปสรรค” มีความหมายว่า เข้าไป, ใกล้, มั่น

“สคฺค” (สัก-คะ) รากศัพท์มาจาก สชฺ (ธาตุ = ขัดข้อง, ขวาง, ชี้แจง) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, แปลง ช เป็น ค, ซ้อน ค

: สชฺ > สค + ค = สคฺค + ณ = สคฺค แปลตามศัพท์ว่า (1) “ภาวะที่ขัดขวางประโยชน์” (2) “ชี้แจงความหมาย”

อุป + สคฺค = อุปสคฺค หมายถึง (1) เครื่องกีดขวาง, อุปสรรค, ความยุ่งยาก, อันตราย (attack, trouble, danger) (2) ศัพท์เฉพาะทางไวยากรณ์ คือ อุปสรรค, บุรพบท (prefix, preposition)

“อุปสคฺค” สันสกฤตเป็น “อุปสรฺค” ภาษาไทยเขียนอิงสันสกฤตเป็น “อุปสรรค”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกความหมายของ “อุปสรรค” ไว้ว่า –

(1) เครื่องขัดข้อง, ความขัดข้อง, เครื่องขัดขวาง. (ส. อุปสรฺค; ป. อุปสคฺค)

(2) คำสำหรับใช้เติมข้างหน้าคำนามหรือคำกริยาที่เป็นรูปคำบาลีหรือสันสกฤตให้มีความหมายแผกเพี้ยนไปจากเดิม หรือมีความหมายตรงข้ามกับความหมายเดิมเป็นต้น และถือเป็นคำเดียวกับคำนามหรือคำกริยานั้น เพราะตามปรกติจะไม่ใช้ตามลำพัง เช่น วัฒน์ = เจริญ : อภิวัฒน์ = เจริญยิ่ง. ปักษ์ = ฝ่าย : ปฏิปักษ์ = ฝ่ายตรงข้าม, ข้าศึก, ศัตรู.

เสริมความรู้ : อุปสรรค 20 คำในบาลีที่ควรรู้ความหมายไว้

อติ = ยิ่ง, เกิน, ล่วง

อธิ = ยิ่ง, ใหญ่, ทับ

อนุ = น้อย, ภายหลัง, ตาม

อป = ปราศจาก, หลีก

อปิ หรือ ปิ = ใกล้, บน

อภิ = ยิ่ง, ใหญ่, จำเพาะ, ข้างหน้า

อว หรือ โอ = ลง

อา = ทั่ว, ยิ่ง, กลับความ (กลับความ เช่น คม = ไป : อาคม = มา)

อุ = ขึ้น, นอก

อุป = เข้าไป, ใกล้, มั่น

ทุ = ชั่ว, ยาก

นิ = เข้า, ลง

นิ = ไม่มี, ออก

ป = ทั่ว, ข้างหน้า, ก่อน, ออก

ปฏิ = เฉพาะ, ตอบ, ทวน, กลับ

ปรา = กลับความ (เช่น ชย = ชนะ : ปราชย = แพ้)

ปริ = รอบ

วิ = วิเศษ, แจ้ง, ต่าง

สํ = พร้อม, กับ, ดี

สุ = ดี, งาม, ง่าย

: แพ้ก็ยังสู้กับอุปสรรคไม่ลดละ

: มีเกียรติกว่าชนะแล้วไม่กล้าสู้กับอะไร

#บาลีวันละคำ (841)

6-9-57

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย