ประโยชน์ (บาลีวันละคำ 849)

ประโยชน์

อ่านว่า ปฺระ-โหฺยด

บาลีเป็น “ปโยชน” อ่านว่า ปะ-โย-ชะ-นะ

“ปโยชน” รากศัพท์คือ ป (คำอุปสรรค = ทั่ว, ข้างหน้า, ก่อน, ออก) + ยุชฺ (ธาตุ = ประกอบ) + ยุ ปัจจัย, แผลง อุ (ที่ ยุชฺ) เป็น โอ, แปลง ยุ ปัจจัยเป็น อน (อะ-นะ)

: ป + ยุชฺ > โยช = ปโยช + ยุ > อน = ปโยชน แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่พึงประกอบ”

“ปโยชน” สันสกฤตเป็น “ปฺรโยชน” สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า (สะกดตามต้นฉบับ) –

“ปฺรโยชน : (คำนาม) ‘ประโยชน์’, เหตุ; อวกาศหรือโอกาศ; มูล; การย์; ทรัพย์หรือพัสดุ; ความมุ่งหมาย, จินดาหรืออุบายในใจ cause; occasion; origin; purpose; object; intention; design.

ในภาษาไทยเขียนอิงสันสกฤตเป็น “ประโยชน์” พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ประโยชน์ : (คำนาม) สิ่งที่มีผลใช้ได้ดีสมกับที่คิดมุ่งหมายไว้, ผลที่ได้ตามต้องการ, สิ่งที่เป็นผลดีหรือเป็นคุณ, เช่น ประโยชน์ของการศึกษา ประโยชน์ของโรงเรียน. (ส. ปฺรโยชน; ป. ปโยชน).”

“ปโยชน” ในภาษาบาลีมีความหมายมากกว่าที่เข้าใจกันในภาษาไทย คือหมายถึง –

(1) การประกอบการ, ธุรกิจ (undertaking, business)

(2) การแต่งตั้ง, การกำหนด (appointment)

(3) กฎ, คำสั่ง, ข้อห้าม (prescript, injunction)

(4) ความประสงค์, การประยุกต์ใช้, การใช้ให้เป็นประโยชน์ (purpose, application, use)

: ถ้ายังตัดประโยชน์ส่วนตัวได้ไม่เด็ดขาด

: อย่าบังอาจอาสาเข้าไปทำงานเพื่อบ้านเมือง

#บาลีวันละคำ (849)

14-9-57

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย