กาก (บาลีวันละคำ 866)

กาก

คำที่น่าลากเข้าวัด

“กาก” ที่เป็นคำไทย (?) พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกความหมายไว้ว่า –

(1) สิ่งที่เหลือเมื่อคั้นหรือคัดเอาส่วนดีออกแล้ว เช่น กากมะพร้าว.

(2) หยากเยื่อ. (หยากเยื่อ = เศษสิ่งของที่ทิ้งแล้ว, มูลฝอย)

(3) เดนเลือก (ใช้เป็นคําด่า) เช่น กากมนุษย์ คนกาก.

ในภาษาบาลีมีคำว่า “กาก” อ่านว่า กา-กะ

“กาก” แปลตามศัพท์ว่า “ทำเสียงว่ากา” “ส่งเสียงว่ากา” รากศัพท์มี 2 ทาง คือ –

(1) กา (เสียงว่า “กา”) + กรฺ (ธาตุ = ทำ) + อ ปัจจัย ลบ รฺ ที่สุดธาตุ

: กา + กรฺ > ก + อ = กาก = “ผู้ทำเสียงว่ากา”

(2) กา (เสียงว่า “กา”) + กา (ธาตุ = ส่งเสียง) + อ ปัจจัย ลบ อา ที่ธาตุ

: กา + กา > ก + อ = กาก = “ผู้ส่งเสียงว่ากา”

“กาก” หมายถึงสัตว์จำพวกนกที่เราเรียกกันว่า “กา” หรือ “อีกา”

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “กาก” ว่า the crow

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“กา : ชื่อนกขนาดกลางชนิด Corvus macrorhynchos ในวงศ์ Corvidae ปากใหญ่หนาแบนข้าง ตาสีดำ ตัวสีดํา ร้องเสียง “กา ๆ”, อีกา ก็เรียก”

“กา” หรือ “อีกา” นี้ผู้ร้อนวิชารุ่นเก่าเคยเขียนเป็น “กาก์” (การันต์ที่ ก ท้ายศัพท์ อ่านว่า “กา”) เพราะเชื่อว่าชื่อนกชนิดนี้มาจากบาลีสันสกฤตว่า “กาก” แน่นอน

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน มีคำว่า “กาก” บอกไว้ดังนี้ –

(1) (คำนาม) กาก์; คนเสียขา a crow; a cripple, one whose legs are useless.

(2) ฝูงกาก์ an assemblage of crows.

(3) (คำคุณศัพท์) อหังการ, ไม่มีความละอาย; arrogant, shameless.

ในคัมภีร์มักเอ่ยถึง “กาก” ในฐานะสัตว์ขี้ขโมย นิสัยไม่ดี ชอบมั่วสุมกับสัตว์จำพวกเลวในสถานที่ที่น่ารังเกียจ

คัมภีร์อังคุตรนิกาย ทสกนิบาต (พระไตรปิฎกเล่ม 24 ข้อ 77) แสดงลักษณะเลวของ “กาก” ไว้ 10 อย่าง คือ –

(1) ธํสี = ระราน

(2) ปคพฺโภ = อวดกล้า

(3) ตินฺติโณ = อยากจัด

(4) มหคฺฆโส = กินจุ

(5) ลุทฺโธ = โลภมาก

(6) อการุณิโก = ใจร้าย

(7) ทุพฺพโล = อ่อนแอ

(8) โอรวี = ปากพล่อย

(9) มุฏฺฐสฺสติ = ปล่อยตัว

(10) เนจยิโก = งก

(คำบาลี : จากพระไตรปิฎก

คำแปล : แปลแบบขบความ)

บุรุษหรือสตรีก็ตาม หากมีโทษสมบัติทั้งสิบนี้ ควรนับว่าเป็น “กาก” คือคนหมดดี หรือเดนเลือก ตามความหมายในภาษาไทยได้อย่างแน่นอน

ในบาลียังมีคำว่า “กาปุริส” (กา-ปุ-ริ-สะ) อีกคำหนึ่ง แปลตามศัพท์ว่า “คนที่น่ารังเกียจ” หมายถึง คนต่ำช้า, คนเลวทราม, คนถ่อย (a low, vile, contemptible man, a wretch)

“กาปุริส” ถ้าอธิบายรากศัพท์ว่า มาจาก กาก (อีกา = กาก) + ปุริส (คน) = กากปุริส แล้วลดรูปลงเป็น “กาปุริส” แปลลากเข้าวัดว่า “คนกาก” สอดรับกับคำและความหมายในพจนานุกรมเป็นอย่างดี

: คนฉลาด ทำชีวิตที่มีแต่กากให้มีคุณค่า

: แต่คนเขลา ทำชีวิตที่มีค่าให้เหลือแต่กาก

#บาลีวันละคำ (866)

1-10-57

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย