ปริเทวนา ไม่ใช่ “ปริเวทนา” (บาลีวันละคำ 2413)

20 มกราคม 2019 Admin ชมรมธรรมธารา

ปริเทวนา ไม่ใช่ “ปริเวทนา”

ใช้แทนกันไม่ได้

(๑) “ปริเทวนา” (–เท-วะ-นา ไม่ใช่ –เว-ทะ-นา)

“ปริเทวนา” อ่านว่า ปะ-ริ-เท-วะ-นา คำเดิมคือ “ปริเทวน” (ปะ-ริ-เท-วะ-นะ) รากศัพท์มาจาก ปริ (แทนศัพท์ “ปุนปฺปุนํ” = บ่อยๆ, ร่ำไร) + ทิวุ (ธาตุ = ร้อง) ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ), แผลง อิ ที่ ทิ-(วุ) เป็น เอ (ทิวุ > เทวุ), ลบสระที่สุดธาตุ (ทิวุ > ทิว)

: ปริ + ทิวุ = ปริทิวุ > ปริเทวุ > ปริเทว + ยุ > อน = ปริเทวน แปลตามศัพท์ว่า “การร้องบ่อยๆ” หมายถึง การแสดงความเศร้าโศก, การคร่ำครวญ, การร่ำไรรำพัน (lamentation, wailing)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ปริเทวนะ, ปริเทวะ : (คำนาม) ความครํ่าครวญ, ความรําพันด้วยเสียใจ, ความบ่นเพ้อ. (ป.).”

ในภาษาบาลี ปริเทวน + อา ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์ เป็น “ปริเทวนา” ก็ได้

(๒) “ปริเวทนา” (– เว-ทะ-นา)

ไม่มีคำนี้ในบาลี มีแต่คำว่า “เวทนา” (เว-ทะ-นา) รากศัพท์มาจาก วิทฺ (ธาตุ = รู้, รู้อารมณ์) + ยุ ปัจจัย, แผลง อิ (ที่ วิทฺ) เป็น เอ, แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ) + อา ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์

: วิทฺ > เวท + ยุ > อน = เวทน + อา = เวทนา แปลตามศัพท์ว่า “ผู้เสวยรสอารมณ์” หมายถึง ความรู้สึก, การออกอาการจากใจ (feeling, sensation)

“เวทนา” เป็นหนึ่งในห้าของธรรมชาติที่ประกอบขึ้นเป็นชีวิตมนุษย์ ที่เรียกว่า “ขันธ์ห้า” (the Five Groups of Existence; Five Aggregates) คือ รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 เก็บคำว่า “เวทนา” ไว้ 2 คำ บอกไว้ดังนี้ –

(1) เวทนา ๑ : (คำนาม) ความรู้สึก, ความรู้สึกทุกข์สุข, (เป็นขันธ์ ๑ ในขันธ์ทั้ง ๕ คือ รูป เวทนา สัญญา สังขาร และวิญญาณ); ความเจ็บปวด, ทุกข์ทรมาน. (ป., ส.).

(2) เวทนา ๒ : (คำกริยา) สังเวชสลดใจ เช่น เรามักเวทนาผู้เคราะห์ร้าย เด็กคนนี้น่าเวทนา.

ขอย้ำว่า ในบาลีมีคำว่า “เวทนา” ดังที่แสดงมานี้ แต่ไม่พบคำว่า “ปริเวทนา” (ปริ + เวทนา)

ในภาษาไทย เราคุ้นกับคำว่า “เวทนา” เมื่อเห็นคำว่า “ปริเทวนา” (เท-วะ-นา ไม่ใช่ เว-ทะ-นา) หรือ “ปริเทวนาการ” (อาการคือความครํ่าครวญ) ไม่ทันได้สังเกต เราจึงมักเข้าใจ “-เทวนา-” เป็น “-เวทนา-” จึงทำให้เขียนหรือพูดผิดเป็น “ปริเวทนา” หรือ “ปริเวทนาการ” ซึ่งไม่มีคำเช่นนี้ในภาษาบาลี

“ปริเทวนา” (–เท-วะ–) – ถูก

“ปริเวทนา” (–เว-ทะ–) – ผิด

“เวทนา” (เว-ทะ–) รูปคำแบบนี้มี

“ปริ-” นำหน้า เป็น “ปริเวทนา” แบบนี้ไม่มี

ถ้ามี “ปริ-” นำหน้า ต้องเป็น “ปริเทวนา” (–เท-วะ-นา ไม่ใช่ –เว-ทะ-นา)

ภาษาบาลีมีคำว่า “เวทนา” เฉยๆ ไม่มีคำว่า “ปริเวทนา” ระวัง อย่าสับสน

“เวทนา” (feeling, sensation) กับ “ปริเทวนา” (lamentation, wailing) เป็นคนละคำกัน ความหมายก็ต่างกันมาก ใช้แทนกันไม่ได้

…………..

ดูก่อนภราดา!

: คำที่คล้ายกันถึงเพียงนี้ยังใช้แทนกันไม่ได้ทุกศัพท์

: ศาสนาที่มีหลักคำสอนแตกต่างกันอย่างลิบลับ-

จะใช้แทนกันได้อย่างไร?