อุตสาหกรรม (บาลีวันละคำ 895)

อุตสาหกรรม

อ่านว่า อุด-สา-หะ-กํา

ประกอบด้วย อุตสาห + กรรม

(๑) “อุตสาห”

บาลีเป็น “อุสฺสาห” (อุด-สา-หะ) รากศัพท์มาจาก อุ (ขึ้น, เหนือขึ้นไป) + สหฺ (ธาตุ = ทน) + ณ ปัจจัย, ซ้อน ส, ทีฆะ อ (ที่ ส-) เป็น อา

: อุ + ส + สหฺ = อุสฺสห > อุสฺสาห แปลตามศัพท์ว่า “ภาวะที่ทนการได้รับทุกข์ยิ่งขึ้นไปได้” หมายความว่า เมื่อฝ่าฟันบากบั่นไป ย่อมต้องเหนื่อย ต้องลำบาก ต้องทุกข์ ยิ่งฝ่าฟันหนักขึ้นก็ต้องทนยิ่งขึ้น-แต่ก็ทนได้ นี่คือความหมายของ “อุสฺสาห”

“อุสฺสาห” (อุสฺ– ส เสือ) สันสกฤตเป็น “อุตฺสาห” (อุตฺ– ต เต่า) ภาษาไทยเขียนอิงสันสกฤตเป็น อุตสาห-, อุตส่าห์, อุตสาหะ

ศึกษาความหมาย :

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “อุสฺสาห” เป็นอังกฤษว่า strength, power, energy; endeavour, good-will (ความแข็งแรง, อำนาจ, พละกำลัง; ความพยายาม, ความตั้งใจดี)

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน แปล “อุตฺสาห” เป็นอังกฤษว่า effort, perseverance; fortitude (อุตสาหะ, ความพยายาม, ความพากเพียร; ความอดกลั้น)

พจนานุกรม สอ เสถบุตร แปล “อุตสาหะ” เป็นอังกฤษว่า –

to take the trouble to

to go out of one’s way (to call)

to try (a bit more)

to be diligent

to be industrious

to be persistent

to have application

(๒) “กรรม”

บาลีเป็น “กมฺม” (กำ-มะ) รากศัพท์คือ กรฺ (ธาตุ = กระทำ) + รมฺม ปัจจัย

กระบวนการทางไวยากรณ์คือ (1) ลบ รฺ ที่สุดธาตุ : กรฺ > ก- (2) ลบ ร ที่ปัจจัย : รมฺม > -มฺม

: กร > ก + รมฺม > มฺม : ก + มฺม = กมฺม แปลตามศัพท์ว่า “การกระทำ” “สิ่งที่ทำ”

บาลี “กมฺม” สันสกฤตเป็น “กรฺม” ไทยเขียนอิงสันสกฤตเป็น “กรรม” และนิยมพูดทับศัพท์ว่า “กรรม” โดยไม่ต้องแปล

“กมฺม – กรรม” ในที่นี้หมายถึง การทำกิจการงาน, การประกอบอาชีพ

อุสฺสาห + กมฺม = อุสฺสาหกมฺม > อุตสาหกรรม

พจนานุกรม สอ เสถบุตร แปล “อุตสาหกรรม” เป็นอังกฤษว่า industry

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล industry เป็นบาลีว่า –

(1) kammanta กมฺมนฺต (กำ-มัน-ตะ) = การงาน, ธุรกิจ, อาชีพ, การทำงาน

(2) sippa สิปฺป (สิบ-ปะ) = ความชำนาญงาน, ความมีฝีมือ

(3) uyyoga อุยฺโยค (อุย-โย-คะ) = ความพากเพียร, ความขยัน, ความกระตือรือร้น

(4) kammasīlitā กมฺมสีลิตา (กำ-มะ-สี-ลิ-ตา) = ความเอาการเอางาน, การทำงานอย่างไม่ยอมว่าง

น่าสังเกต :

คนไทยถ้าพูดว่า “อุตสาหกรรม” มักจะนึกถึงคำอังกฤษว่า industry

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี ไม่ได้แปล industry เป็นบาลีว่า อุสฺสาห

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ ก็ไม่ได้แปล อุสฺสาห เป็นอังกฤษว่า industry

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“อุตสาหกรรม : (คำนาม) กิจกรรมที่ใช้ทุนและแรงงานเพื่อผลิตสิ่งของหรือจัดให้มีบริการ เช่น อุตสาหกรรมสิ่งทอ อุตสาหกรรมท่องเที่ยว; ชื่อกระทรวงที่มีอํานาจหน้าที่เกี่ยวกับการอุตสาหกรรม การมาตรฐานเกี่ยวกับกิจการอุตสาหกรรม และทรัพยากรธรณี.”

ระวัง : อุตสาห- อ่านว่า อุด-สา-หะ- ไม่ใช่ อุด-ตะ-สา-หะ-

: ทำงานเพื่อส่วนรวมต้องมีคุณธรรม

: ไม่ใช่อุตสาหกรรมในครอบครัว

#บาลีวันละคำ (895)

30-10-57

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย