สังคมนิยม (บาลีวันละคำ 1,651)

สังคมนิยม

อ่านตามหลักว่า สัง-คม-มะ-นิ-ยม

อ่านตามความนิยมว่า สัง-คม-นิ-ยม

ประกอบด้วย สังคม + นิยม

(๑) “สังคม”

บาลีเป็น “สงฺคม” อ่านว่า สัง-คะ-มะ รากศัพท์มาจาก สํ (คำอุปสรรค = พร้อม, กับ, ดี) + คมฺ (ธาตุ = ไป, ถึง) + อ ปัจจัย, แปลงนิคหิตที่ สํ เป็น งฺ (สํ > สงฺ)

: สํ > สงฺ + คมฺ = สงฺคมฺ + อ = สงฺคม (ปุงลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “การไปพร้อมกัน” “การไปรวมกัน”

“สงฺคม” ในบาลีใช้ในความหมายว่า –

(1) การพบกัน, การเกี่ยวพันหรือติดต่อกัน, การร่วมสมาคม (meeting, intercourse, association)

(2) การร่วมประเวณี (sexual intercourse)

ความหมายของ “สังคม” ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“สังคม, สังคม– : (คำนาม) คนจํานวนหนึ่งที่มีความสัมพันธ์ต่อเนื่องกันตามระเบียบ กฎเกณฑ์ โดยมีวัตถุประสงค์สําคัญร่วมกัน เช่น สังคมชนบท; วงการหรือสมาคมของคนกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง เช่น สังคมชาวบ้าน. (คำวิเศษณ์) ที่เกี่ยวกับการพบปะสังสรรค์หรือชุมนุมชน เช่น วงสังคม งานสังคม. (ป.).”

(๒) “นิยม”

บาลีอ่านว่า นิ-ยะ-มะ รากศัพท์มาจาก นิ (คำอุปสรรค = เข้า, ลง) + ยมุ (ธาตุ = สงบ, ระงับ) + อ ปัจจัย

: นิ + ยมฺ = นิยมฺ + อ = นิยม (ปุงลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “ข้อที่ต้องกำหนดด้วยเวลาเป็นต้น” (คือ เหตุผลที่จะนำมาใช้เป็นข้อกำหนดมีหลายอย่าง หนึ่งในหลายอย่างนั้นคือกาลเวลา)

“นิยม” ในบาลีใช้ในความหมายว่า –

(1) การสำรวม, การบังคับยับยั้ง, การฝึกฝน, การควบคุมตนเอง (restraint, constraint, training, self-control)

(2) การกำหนดแน่, ความแน่นอน, การจำกัด (definiteness, certainty, limitation)

(3) กฎธรรมชาติ, กฎของจักรวาล (natural law, cosmic order)

ความหมายของ “นิยม” ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“นิยม : (คำแบบ คือคำที่ใช้เฉพาะในหนังสือ ไม่ใช่คำพูดทั่วไป) (คำนาม) การกำหนด. (ป., ส.). (คำกริยา) ชมชอบ, ยอมรับนับถือ, ชื่นชมยินดี, ใช้ประกอบท้ายคำสมาสบางคำใช้เป็นชื่อลัทธิ เช่น ลัทธิชาตินิยม ลัทธิสังคมนิยม.”

สังคม + นิยม = สังคมนิยม

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“สังคมนิยม : (คำนาม) ทฤษฎีเศรษฐกิจและการเมือง ที่มีหลักการให้รัฐหรือส่วนรวมเป็นเจ้าของปัจจัยในการผลิต ตลอดจนการจําแนกแจกจ่าย และวางระเบียบการบริโภคผลผลิต.”

“สังคมนิยม” เป็นศัพท์ทางรัฐศาสตร์และปรัชญา บัญญัติขึ้นเทียบคำอังกฤษว่า socialism

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล socialism เป็นบาลีดังนี้ –

(1) samājahitakaraṇa สมาชหิตกรณ (สะ-มา-ชะ-หิ-ตะ-กะ-ระ-นะ) = การทำให้ (กิจการต่างๆ) เป็นประโยชน์ของส่วนรวม

(2) samasambhogatā สมสมฺโภคตา (สะ-มะ-สำ-โพ-คะ-ตา) = การใช้ชีวิตร่วมกันอย่างเสมอภาค

คำอังกฤษอีกคำหนึ่ง คือ socialist แปลว่า นักสังคมนิยม

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล socialist เป็นบาลีดังนี้ –

(1) samasambhogavādī สมสมฺโภควาที (สะ-มะ-สำ-โพ-คะ-วาที) = นักทฤษฎีที่ถือว่าสังคมต้องใช้ชีวิตเสมอภาคกัน

(2) samājahitakārī สมาชหิตการี (สะ-มา-ชะ-หิ-ตะ-กา-รี) = ผู้กระทำการเพื่อให้ (กิจการต่างๆ) เป็นประโยชน์ของส่วนรวม

…………..

“สังคมนิยม” ถ้าแปลตามความหมายในภาษาไทย โดยไม่คำนึงว่าเป็นศัพท์บัญญัติ ก็อาจแปลได้ว่า “สังคมกำหนด” คือ สิ่ง หรือการกระทำ หรือบุคคล ที่สังคมคือผู้คนส่วนใหญ่นิยมชมชอบ หรือที่มักพูดกันว่า “เขานิยมกันอย่างนี้”

…………..

ดูก่อนภราดา!

: มหาบุรุษไม่ควรอยู่เพียงเพื่อให้ใครคนใดคนหนึ่งชื่นชม

: แต่ควรอยู่เพื่อให้คนทั้งสังคมชื่นชอบ

11-12-59