ราชการ-เอกชน (บาลีวันละคำ 947)

ราชการ-เอกชน

ทำงานอะไร ราชการหรือเอกชน ?

(๑) “ราชการ” อ่านว่า ราด-ชะ-กาน

ประกอบด้วย ราช + การ

“ราช” บาลีอ่านว่า รา-ชะ แปลตามรากศัพท์ว่า –

(1) “ผู้รุ่งเรืองโดยยิ่งเพราะมีเดชานุภาพมาก”

ความหมายนี้ประกอบขึ้นจาก ราชฺ (ธาตุ = รุ่งเรือง) + อ (ปัจจัย) = ราช

หมายความว่า ผู้เป็นพระราชาย่อมมีเดชานุภาพมากกว่าคนทั้งหลาย

(2) “ผู้ยังคนทั้งหลายให้ยินดี”

ความหมายนี้ประกอบขึ้นจาก รญฺชฺ (ธาตุ = ยินดี พอใจ) + ณ (ปัจจัย) ลบ ณ ลบ ญฺ แผลง ร เป็น รา = ราช

หมายความว่า เป็นผู้อำนวยความสุขให้ทวยราษฎร์ จนคนทั้งหลายร้องออกมาว่า “ราชา ราชา” (พอใจ พอใจ)

“ราช” หมายถึง พระราชา, พระเจ้าแผ่นดิน ใช้นำหน้าคำให้มีความหมายว่า เป็นของพระเจ้าแผ่นดิน, เกี่ยวกับพระเจ้าแผ่นดิน หรือเป็นของหลวง

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ราช ๑, ราช– : (คำนาม) พระเจ้าแผ่นดิน, พญา (ใช้แก่สัตว์) เช่น นาคราช คือ พญานาค สีหราช คือ พญาราชสีห์, คํานี้มักใช้ประกอบกับคําอื่น, ถ้าคําเดียวมักใช้ว่า ราชา.”

“การ” บาลีอ่านว่า กา-ระ รากศัพท์มาจาก กรฺ (ธาตุ = ทำ) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, ยืดเสียง อะ ที่ ก– เป็น อา

: กรฺ + ณ = กร > การ แปลว่า การกระทำ, กิริยาอาการ, วิธีทำ, การบริการ, ผู้ทำ, ผู้จัดการ, ผู้ดำเนินการ, ผู้ปฏิบัติการ

ราช + การ = ราชการ แปลว่า งานของพระราชา, ผู้ทำงานของพระราชา

ในภาษาไทย พจน.54 บอกไว้ว่า –

“ราชการ : (คำนาม) การงานของรัฐบาลหรือของพระเจ้าแผ่นดิน.”

คำว่า “ราชการ” เป็นคำที่คิดขึ้นใช้ในภาษาไทย ในคัมภีร์ยังไม่พบคำที่ประกอบรูปเช่นนี้ แต่มีคำว่า “ราชการก” (รา-ชะ-กา-ระ-กะ) แปลว่า “ผู้ทำงานของพระราชา” คือที่เราเรียกว่า “ข้าราชการ” นั่นเอง

(๒) “เอกชน” อ่านว่า เอก-กะ-ชน

ประกอบด้วย เอก + ชน

“เอก” บาลีอ่านว่า เอ-กะ แปลตามศัพท์ว่า “ไปตามลำพัง” หมายถึง หนึ่งเดียว, ไม่มีเพื่อน, คนใดคนหนึ่ง, ใครคนหนึ่ง, บางคน, ประเสริฐ, สูงสุด

“ชน” บาลีอ่านว่า ชะ-นะ หมายถึง คน, ประชาชน, สัตว์, ผู้เกิด บางทีก็ใช้ทับศัพท์ว่า ชน

“ชน” แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ยังกุศลหรืออกุศลให้เกิดได้” เป็นคำแปลที่ตรงตามสัจธรรม เพราะธรรมดาของคน ดีก็ทำได้ ชั่วก็ทำได้

เอก + ชน = เอกชน ในบาลีรูปคำเช่นนี้หมายถึง “คนคนหนึ่ง” (a man, one man)

ในภาษาไทย พจน.54 บอกไว้ว่า –

“เอกชน : (คำนาม) บุคคลคนหนึ่ง ๆ. (คำวิเศษณ์) ส่วนบุคคล, ไม่ใช่ของรัฐ, เช่น โรงพยาบาลเอกชน.”

ในภาษาไทย คำว่า “ราชการ” กับ “เอกชน” มักนำมาพูดเทียบกันเมื่อกล่าวถึงการทำงานประกอบอาชีพ เช่น รับราชการ ( = เข้าทำงานของรัฐบาลหรือของพระเจ้าแผ่นดิน) ทำงานเอกชน ( = ทำงานของบริษัท ห้างร้าน หรือกิจการที่ไม่ใช่ของรัฐบาล) และมักมีการเปรียบเทียบถึงรายได้ สวัสดิการ ความมั่นคง ระบบการทำงาน และการบริการเป็นต้น

ทางเลือกของคนทำงาน :

ทำงานเพื่อส่วนรวม : มองหน้าประชาชน

ทำงานเพื่อส่วนตน : มองหน้านาย

#บาลีวันละคำ (947)

21-12-57

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย