พันธกิจ (บาลีวันละคำ 1,755)

พันธกิจ

แล้วแต่ชนิดแห่งข้อผูกพัน

อ่านว่า พัน-ทะ-กิด

แยกศัพท์เป็น พันธ + กิจ 

(๑) “พันธ”

บาลีเป็น “พนฺธ” (พัน-ทะ) รากศัพท์มาจาก พนฺธฺ (ธาตุ = ผูก, มัด, พัน) + อ ปัจจัย

: พนฺธฺ + อ = พนฺธ แปลตามศัพท์ว่า “ผูก”

“พนฺธ” (คุณศัพท์) ในบาลีใช้ในความหมายดังนี้ –

(1) การผูกชนิดหนึ่ง (a sort of binding)

(2) เชือกผูก, โซ่ (a halter, tether)

(3) ห่วง, ตรวน (bond, fetter)

(4) ผู้มัดหรือผูกรวมกันไว้ (one who binds or ties together)

“พันธ” ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“พันธ-, พันธ์, พันธะ : (คำกริยา) ผูก, มัด, ตรึง. (ป., ส.).น. ข้อผูกมัด, ข้อผูกพัน.”

(๒) “กิจ”

บาลีเป็น “กิจฺจ” (กิด-จะ) รากศัพท์มาจาก กรฺ (ธาตุ = กระทำ) + ริจฺจ ปัจจัย, ลบ รฺ ที่ (ก)-รฺ (กรฺ > ก) และ ร ที่ ริ-(จฺจ) (ริจฺจ > อิจฺจ)

: กรฺ > ก + ริจฺจ > อิจฺจ : ก + อิจฺจ = กิจฺจ แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่พึงทำ” หมายถึง หน้าที่, การงาน, การบริการ; พิธี, การกระทำ (duty, obligation, service, attention; ceremony, performance)

“กิจฺจ” ในภาษาไทยใช้เป็น “กิจ” (กิด)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“กิจ, กิจ– : (คำนาม) ธุระ, งาน. (ป. กิจฺจ).”

พนฺธ + กิจฺจ = พนฺธกิจฺจ > พันธกิจ แปลตามศัพท์ว่า “งานตามข้อผูกพัน”

“พันธกิจ” เป็นศัพท์ที่บัญญัติเทียบคำอังกฤษว่า mission (คำว่า mission เคยบัญญัติศัพท์ไว้แล้วว่า ภาระหน้าที่, ภารกิจพิเศษ, คณะทูต, คณะผู้แทน)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 ยังไม่ได้เก็บคำว่า “พันธกิจ” ไว้ มีคำที่ใกล้เคียงคือ “พันธกรณี” บอกไว้ดังนี้ –

“พันธกรณี : (คำนาม) เหตุแวดล้อมที่เป็นข้อผูกมัด.”

พจนานุกรม สอ เสถบุตร แปล mission ว่า –

1. คณะที่ส่งไปเที่ยวสอบสวน หรือเจรจา, คณะทูต

2. งานที่ได้รับมอบหมายไป, หน้าที่

3. คณะผู้สอนศาสนาคริสต์ที่ถูกส่งมายังเมืองต่าง ๆ, การเผยแพร่ศาสนา

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล mission เป็นบาลีดังนี้ –

(1) dūteyya ทูเตยฺย (ทู-เตย-ยะ) = เกี่ยวกับการทูต, หน้าที่ของทูต

(2) dūtasamūha ทูตสมูห (ทู-ตะ-สะ-มู-หะ) = คณะทูต, กลุ่มนักการทูต

(3) niyojitasabhā นิโยชิตสภา (นิ-โย-ชิ-ตะ-สะ-พา) = สภาหรือองค์กรที่ถูกจัดตั้งขึ้น

…………..

“งามตามข้อผูกพัน” มีหลายลักษณะ แล้วแต่ว่า “ข้อผูกพัน” นั้นคืออะไร เช่น –

ข้อผูกพันตามกฎหมาย

ข้อผูกพันตามระเบียบวินัย

ข้อผูกพันตามข้อตกลง

ข้อผูกพันตามหน้าที่พลเมืองดี

ข้อผูกพันตามคุณธรรม

ข้อผูกพันตามสามัญสำนึก

หรือแม้กระทั่ง-ข้อผูกพันตามเสียงเพรียกแห่งหัวใจ

…………..

ดูก่อนภราดา!

: ทำอะไรถ้าจำใจ ก็เหมือนหัวใจถูกจำ

: แต่ถ้าเต็มใจทำ สุขก็ฉ่ำอยู่เต็มหัวใจ

25-3-60

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย