ความหิว (บาลีวันละคำ 1,792)
ความหิว
เป็นบรมโรค
บาลีว่าอย่างไร
คำว่า “ความหิว” คำบาลีที่นักเรียนบาลีคุ้นกันดีคือ “ชิคจฺฉา” อ่านว่า ชิ-คัด-ฉา รากศัพท์มาจาก ฆสฺ (ธาตุ = กิน) + ฉ ปัจจัย, แปลง ฆ ที่ ฆ-(สฺ) เป็น ชิ (ฆสฺ > ชิสฺ), แปลง สฺ ที่สุดธาต เป็น จ (ฆส > ชิสฺ > ชิจ),ซ้อน ฆ, + อา ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์
: ฆส > ชิสฺ > ชิ + ฆ + จ = ชิฆจฺ + ฉ = ชิฆจฺฉ + อา = ชิฆจฺฉา แปลตามศัพท์ว่า “ความต้องการจะกิน”
อีกศัพท์หนึ่งที่หมายถึง “ความหิว” เช่นกัน แต่เราไม่ค่อยคุ้นหู คือคำว่า “ขุทฺทา” (ขุด-ทา) รากศัพท์มาจาก ขุทฺ (ธาตุ = หิว) + ท ปัจจัย + อา ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์
: ขุทฺ + ท = ขุทฺท + อา = ขุทฺทา แปลตามศัพท์ว่า “ความหิว”
“ชิฆจฺฉา” และ “ขุทฺทา” หมายถึง ความอยาก, ความหิว (appetite, hunger)
ในสำนวนบาลี คำที่นิยมพูดควบกันกับ “ชิฆจฺฉา” คือ “ปิปาสา” = ความกระหาย
“ปิปาสา” (ปิ-ปา-สา) รากศัพท์มาจาก ปา (ธาตุ = ดื่ม) + ส ปัจจัย, แปลง อา ที่ ปา เป็น อิ (ปา > ปิ), ซ้อน ปา + อา ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์
: ปา > ปิ + ปา = ปิปา + ส = ปิปาส + อา = ปิปาสา แปลตามศัพท์ว่า “ความอยากจะดื่ม” หมายถึง ความอยากดื่ม, ความกระหาย (desire to drink, thirst)
…………..
พุทธภาษิตเกี่ยวกับความหิวอันเป็นที่รู้จักกันดีก็คือ “ชิฆจฺฉา ปรมา โรคา” แปลว่า “ความหิวเป็นโรคอย่างยิ่ง”
พุทธภาษิตเต็มๆ มีดังนี้ –
ชิฆจฺฉา ปรมา โรคา
สงฺขารา ปรมา ทุกฺขา
เอตํ ญตฺวา ยถาภูตํ
นิพฺพานํ ปรมํ สุขํ.
ความหิวเป็นโรคอย่างยิ่ง
สังขารเป็นทุกข์อย่างยิ่ง
บัณฑิตทราบความเป็นจริงนี้แล้ว (ย่อมทำให้แจ้งซึ่งนิพพาน)
เพราะนิพพานเป็นสุขอย่างยิ่ง
ที่มา : สุขวรรค ธรรมบท พระไตรปิฎกเล่ม 25 ข้อ 25
…………..
ดูก่อนภราดา!
: การทำความดี อาจจะไม่ทำให้หายหิวได้เสมอไป
: แต่ทำให้อิ่มได้ตลอดเวลา
5-5-60