อันธพาล (บาลีวันละคำ 1,804)

อันธพาล

เป็นมากกว่าที่เราเข้าใจกัน

อ่านว่า อัน-ทะ-พาน

แยกศัพท์เป็น อันธ + พาล

(๑) “อันธ”

บาลีเป็น “อนฺธ” (อัน-ทะ) รากศัพท์มาจาก –

(1) อนฺธ (ธาตุ = มืดมิด, เสียการเห็น) + อ ปัจจัย

: อนฺธ + อ = อนฺธ แปลตามศัพท์ว่า “ผู้มืดมิด”

(2) อมฺ (ธาตุ = เจ็บไข้, ป่วย) + ธ ปัจจัย แปลง มฺ ที่สุดธาตุเป็น น (อมฺ > อนฺ)

: อมฺ + ธ = อมธ > อนฺธ แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ป่วยทางจักษุ” (คือตาพิการ)

“อนฺธ” ปกติใช้เป็นคุณศัพท์ มีความหมายว่า –

(1) บอด, ถูกทำให้แลไม่เห็น, ถูกปิดตา (blind, blinded, blindfolded)

(2) มืดมนทางใจ, มีใจไม่สดใส, โง่, แลไม่เห็น (mentally blinded, dull of mind, foolish, not seeing)

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“อันธ– : (คำวิเศษณ์) มืด, มืดมน, เช่น อันธกาล; โง่, ทึบ, เช่น อันธปัญญา; มองไม่เห็น, บอด, เช่น อันธจักษุ. (ป., ส.).”

(๒) “พาล”

บาลีอ่านว่า พา-ละ รากศัพท์มาจาก –

(1) พลฺ (ธาตุ = ป้องกัน, ระวัง) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, “ทีฆะต้นธาตุด้วยอำนาจปัจจัยเนื่องด้วย ณ” คือ อะ ที่ พ-(ลฺ) เป็น อา (พลฺ > พาล)

: พลฺ + ณ = พลณ > พล > พาล แปลตามศัพท์ว่า “ผู้อันบิดามารดาคอยระวัง”

(2) ทฺวิ (สอง = บิดามารดา) + ลา (ธาตุ = ถือเอา) + อ ปัจจัย, แปลง ทฺวิ เป็น พา, “ลบสระหน้า” คือ อา ที่ ลา (ลา > ล)

: ทฺวิ + ลา = ทฺวิลา + อ = ทฺวิลา > ทฺวิล > พาล แปลตามศัพท์ว่า “ผู้อันบิดามารดาต้องพาไปด้วย”

“พาล” ตามนัยนี้หมายถึง เด็กอ่อน, เด็กน้อย

(3) พลฺ (ธาตุ = มีชีวิต) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, “ทีฆะต้นธาตุด้วยอำนาจปัจจัยเนื่องด้วย ณ” คือ อะ ที่ พ-(ลฺ) เป็น อา (พลฺ > พาล)

: พลฺ + ณ = พลณ > พล > พาล แปลตามศัพท์ว่า “ผู้มีชีวิตอยู่เพียงหายใจเข้าออก”

(4) ทฺวิ (สอง = ประโยชน์) + ลุ (ธาตุ = ตัด) + อ ปัจจัย, แปลง ทฺวิ เป็น พา, “ลบสระหน้า” คือ อุ ที่ ลุ (ลุ > ล)

: ทฺวิ + ลุ = ทฺวิลุ + อ = ทฺวิลุ > ทฺวิล > พาล แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ตัดประโยชน์สองอย่าง” (คือตัดประโยชน์ตนเองและประโยชน์ผู้อื่น)

“พาล” ตามนัยนี้หมายถึง คนพาล, คนโง่, ผู้อ่อนด้อยทางความคิด

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “พาล” ไว้ดังนี้ –

1. ignorant (often with ref. to ignorance in a moral sense, of the common people, the puthujjana), foolish (as contrasted with paṇḍita (งี่เง่า [มักเกี่ยวกับความโง่หรือไม่รู้ของสามัญชนหรือปุถุชนในทางศีลธรรม], โง่ [ซึ่งตรงข้ามกับ ปณฺฑิต])

(2) young, new; newly risen (of the sun) (หนุ่ม, ใหม่; ขึ้นใหม่ ๆ [พูดถึงดวงอาทิตย์])

(3) a child; in wider application meaning a youth under 16 years of age (เด็ก; ใช้อย่างกว้าง ๆ โดยหมายถึงเด็กที่อายุต่ำกว่า 16 ปี)

อนฺธ + พาล = อนฺธพาล แปลตามศัพท์ว่า “ผู้โง่เขลาเพราะมืดบอด” หรือ “ผู้ทั้งมืดบอดทั้งโง่เขลา” หมายถึง อันธพาล, โง่เง่า, มีปัญญาทึบ (blinded by folly, foolish, dull of mind, silly)

…………..

“อันธพาล” ในภาษาไทยมักใช้ในความหมายว่า คนชั่วร้าย, คนเกเร พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกความหมายไว้สั้นๆ ว่า “คนเกะกะระราน”

แต่ “อนฺธพาล” ในภาษาบาลีหมายถึงคนคิดผิด คือไม่รู้ว่าอะไรผิดอะไรถูก ไม่มีความสามารถที่จะคิดและที่จะกระทำให้ถูกต้องได้

…………..

ดูก่อนภราดา!

: ให้อภัย เป็นวิสัยของบัณฑิต

: ทำผิดแล้วไม่ยอมรับผิด เป็นวิสัยของอันธพาล

17-5-60

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย