ชีวิต (บาลีวันละคำ 1,813)

ชีวิต

ภาษาไทยอ่านว่า ชี-วิด

บาลีอ่านว่า ชี-วิ-ตะ

“ชีวิต” รากศัพท์มาจาก ชีวฺ (ธาตุ = เป็นอยู่) + ต ปัจจัย, ลง อิ อาคมหน้าปัจจัยท้ายธาตุ (ชีวฺ + อิ + ต)

: ชีวฺ + อิ + ต = ชีวิต แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งเป็นเหตุให้เป็นอยู่ได้”

“ชีวิต” (นปุงสกลิงค์) หมายถึง ชีวิต (ของแต่ละคน), เวลาที่ชีวิตดำรงอยู่, ช่วงของชีวิต, การเป็นอยู่; การดำรงชีพ ([individual] life, lifetime, span of life; living, livelihood)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 บอกไว้ว่า –

“ชีวิต : (คำนาม) ความเป็นอยู่, ตรงข้ามกับ ความตาย. (ป., ส.).”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 ปรับแก้คำนิยามใหม่เป็น –

“ชีวิต : (คำนาม) ความเป็น, ตรงข้ามกับ ความตาย. (ป., ส.).”

โปรดสังเกตว่า พจนานุกรมฯ แก้เพียงคำเดียว คือคำว่า “ความเป็นอยู่” แก้เป็น “ความเป็น”

พจนานุกรม.42: ชีวิต = ความเป็นอยู่

พจนานุกรม.54: ชีวิต = ความเป็น

นั่นคือ พจนานุกรมฯ เห็นว่า “ความเป็นอยู่” กับ “ความเป็น” มีความหมายต่างกัน

น่าขบคิดว่า “ชีวิต” หมายถึง “ความเป็นอยู่” หรือหมายถึง “ความเป็น” หรือหมายถึงทั้งสองอย่าง

คำว่า “ชีวิต” คำแปลเป็นอังกฤษที่รู้จักกันดีที่สุดคือ life

พจนานุกรม สอ เสถบุตร แปลคำว่า life ไว้ดังนี้ –

1. ชีวิต, วิถีแห่งชีวิต

2. การดำเนินชีวิต, สิ่งมีชีวิต, สัตว์, ผู้คน

3. ความกระปรี้กระเปร่า, ความแข็งแรง, ความกระตือรือร้น, จิตใจ

4. ตัวจริง, คนจริง ๆ

5. เรื่องราวแห่งชีวิต, ประวัติ

6. (จำคุก, เงินปี) ตลอดชีพ, ชั่วชีวิต

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล life เป็นบาลีดังนี้ –

(1) jīva ชีว (ชี-วะ) = สิ่งมีชีวิต

(2) jīvita ชีวิต (ชี-วิ-ตะ) = สิ่งที่ยังเป็นอยู่ (คือยังไม่ตาย), ความเป็นอยู่

(3) jīvanacarita ชีวนจริต (ชี-วะ-นะ-จะ-ริ-ตะ) = ความเป็นไปของสิ่งมีชีวิต

(4) jīvana ชีวน (ชี-วะ-นะ) = การดำรงชีพ, การหาเลี้ยงชีพ

…………..

อภินันทนาการ :

พุทธพจน์ในคัมภีร์พระธรรมบทแสดงความหมายของ “ชีวิตที่ประเสริฐ” ไว้ว่า –

ทุศีล ปัญญาทราม เกียจคร้าน

บ่ห่อนรู้เห็นความเกิดความดับ อมตบท และอุดมธรรม

ชีวิตของผู้เช่นนี้ แม้อยู่ไปตั้ง 100 ปีก็หาประเสริฐไม่

มีศีล มีปัญญา มีความเพียร

รู้ประจักษ์ความเกิดความดับ อมตบท และอุดมธรรม

ชีวิตของผู้เช่นนี้ แม้อยู่ได้เพียงวันเดียวประเสริฐกว่า

(สหัสสวรรค ธรรมบท พระไตรปิฎกเล่ม 25 ข้อ 18)

หมายเหตุ : ไม่ได้แปลคำต่อคำ เพียงเก็บความมาเสนอ

…………..

ดูก่อนภราดา!

ท่านจะอยู่แค่ตายหรืออยู่ไปตลอดกาลนาน?

: ทำเพื่อประโยชน์ตน อยู่ได้แค่ตาย

: ทำเพื่อประโยชน์คนทั้งหลาย อยู่ได้ตลอดกาลนาน

26-5-60

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย