วันทยาวุธ (บาลีวันละคำ 1,845)

วันทยาวุธ

อาวุธไม่ใช่เครื่องมือทำร้ายเสมอไป

อ่านว่า วัน-ทะ-ยา-วุด

แยกศัพท์เป็น วันทย + อาวุธ

(๑) “วันทย”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“วันทย– : (คำวิเศษณ์) ควรไหว้, ควรนอบนบ. (ส.).”

พจนานุกรมฯ บอกว่า “วันทย” เป็นรูปคำสันสกฤต แต่ใน สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน ไม่ได้เก็บรูปศัพท์ “วนฺทย” ไว้

ในบาลีมีศัพท์ที่ใกล้เคียง คือ “วนฺทนีย” (วัน-ทะ-นี-ยะ) รากศัพท์มาจาก วนฺทฺ (ธาตุ = ไหว้, กราบ, สรรเสริญ) + อนีย ปัจจัย

: วนฺทฺ + อนีย = วนฺทนีย แปลตามศัพท์ว่า “อันเขาพึงไหว้”

“วันทย” ศัพท์นี้ถ้าเขียนเทียบบาลี ก็น่าจะเป็น “วนฺทิ” (วัน-ทิ) รากศัพท์มาจาก วนฺทฺ (ธาตุ = ไหว้, กราบ, สรรเสริญ) + อิ ปัจจัย

: วนฺทฺ + อิ = วนฺทิ แปลตามศัพท์ว่า “การไหว้”

วนฺทิ + อาวุธ แปลง อิ ที่ ทิ เป็น ย : วนฺทิ > วนฺทย +

โปรดทราบว่านี่เป็นการอธิบายแบบลากเข้าบาลี เพราะในบาลียังไม่พบศัพท์เช่นนี้

(๒) “อาวุธ”

บาลีอ่านว่า อา-วุ-ทะ รากศัพท์มาจาก อา (คำอุปสรรค = ทั่ว, ยิ่ง, กลับความ) + ยุธ (ธาตุ = รบ, ต่อสู้) + อ ปัจจัย แปลง ย เป็น ว

: อา + ยุธ > วุธ + อ = อาวุธ

มีสูตรแสดงความหมายของศัพท์ว่า “อาทาย ยุชฺฌนฺเต ยนฺติ อาวุธํ” (อาทายะ ยุชฌันเต ยันติ อาวุธัง) แปลว่า “คนทั้งหลายถือเอาสิ่งใดไปรบกัน สิ่งนั้นชื่อว่า อาวุธ”

“อาวุธ” จึงแปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่คนถือเอาไปรบกัน”

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “อาวุธ” ว่า an instrument to fight with, a weapon, stick etc. (เครื่องมือสำหรับต่อสู้, อาวุธ, ไม้พลอง ฯลฯ)

อีกรูปหนึ่งของ “อาวุธ” คือ “อายุธ” ซึ่งพ้องกับรูปสันสกฤต

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า –

“อายุธ : (คำนาม) อาวุธทั่วไป (ไม่จำกัดประเภท) ; a weapon (in general)”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“อาวุธ : เครื่องมือที่ใช้ในการทำร้าย ทำลาย ป้องกัน ต่อสู้ หรือฆ่า; โดยปริยายหมายถึงสิ่งที่มีลักษณะคล้ายคลึงเช่นนั้น เช่น ใช้ปัญญาเป็นอาวุธ. (ป. อาวุธ, อายุธ; ส. อายุธ)”

วันทย + อาวุธ = วันทยาวุธ

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“วันทยาวุธ : (คำนาม) ท่าเคารพด้วยอาวุธของทหาร ตํารวจ ลูกเสือ เป็นต้น ที่แต่งเครื่องแบบ สวมหมวก และถืออาวุธอยู่กับที่.”

…………..

ขยายความ :

ทหารที่ถือปืนยาวเป็นอาวุธ เมื่อแสดงความเคารพด้วยอาวุธ (วันทยาวุธ) จะจับปืนยื่นไปข้างหน้า ตั้งปากกระบอกปืนขึ้นฟ้า คือชูอาวุธให้เห็น เป็นกิริยาที่แสดงความบริสุทธิ์ใจว่าไม่ได้อยู่ในท่าที่จะใช้อาวุธนั้นทำอันตรายต่อผู้นั้น

การทำความเคารพด้วยอาวุธตามกิริยาเช่นนี้ พอเทียบได้กับการยิงสลุตของเรือรบเมื่อไปเทียบท่าเมืองอื่น นั่นคือยิงกระสุนที่บรรจุอยู่ในปืนทิ้ง เป็นการแสดงความบริสุทธิ์ใจว่าไม่ได้ใช้ปืนทำอันตรายต่อเจ้าของท่า

…………..

ดูก่อนภราดา!

: อาวุธอาจบังคับให้คนทำความเคารพได้

: แต่ไม่อาจบังคับหัวใจให้นับถือ

28-6-60

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย