อสฺสุ (บาลีวันละคำ 2,048)

อสฺสุ = น้ำตา

ลำดับ 26 ในอาการสามสิบสอง

อ่านว่า อัด-สุ

“อสฺสุ” รูปคำเดิมเป็น “อสฺสุ” (อัด-สุ) รากศัพท์มาจาก อสฺ (ธาตุ = ตกลงมา) + สุ ปัจจัย

: อสฺ + สุ = อสฺสุ แปลตามศัพท์ว่า “น้ำที่ตกลงมาจากดวงตา” หมายถึง น้ำตา (a tear)

“อสฺสุ” (นปุงสกลิงค์) แจกด้วยวิภัตตินามที่หนึ่ง (ปฐมาวิภัตติ) เอกพจน์ คงรูปเป็น “อสฺสุ”

“อสฺสุ” ในภาษาไทยใช้เป็น “อัสสุ”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ดังนี้ –

“อัสสุ : (คำนาม) นํ้าตา. (ป.).”

…………..

ขยายความ :

คัมภีร์วิสุทธิมรรคบรรยายลักษณะของ “อสฺสุ” ไว้ดังนี้ –

อสฺสูติ  อกฺขีหิ  ปคฺฆรณกอาโปธาตุ.

คำว่า “อสฺสุ” ได้แก่อาโปธาตุที่ไหลออกทางดวงตา

ตํ  วณฺณโต  วิปฺปสนฺนติลเตลวณฺณํ.

อัสสุนั้นมีสีเหมือนสีน้ำมันงาใส

สณฺฐานโต  โอกาสสณฺฐานํ.

อัสสุมีรูปทรงสัณฐานตามรูปทรงอวัยวะที่มันอยู่

โอกาสโต  อกฺขิกูปเกสุ  ฐิตํ.

ที่อยู่ของอัสสุคือในเบ้าตา

น  เจตํ  ปิตฺตโกสเก  ปิตฺตมิว  อกฺขิกูปเกสุ  สทา  สนฺนิจิตํ  ติฏฺฐติ.

แต่ว่ามันมิได้มีขังอยู่ในเบ้าตาตลอดเวลาเหมือนน้ำดีขังอยู่ในถุงน้ำดีกระนั้นดอก

ยทา  ปน  สตฺตา  โสมนสฺสชาตา  มหาหสิตํ  หสนฺติ  โทมนสฺสชาตา  โรทนฺติ  ปริเทวนฺติ  ตถารูปํ  วิสมาหารํ  วา  อาหรนฺติ  ยทา  จ  เนสํ  อกฺขีนิ  ธูมรชปํสุกาทีหิ  อภิหญฺญนฺติ 

ต่อเมื่อใดเราเกิดความดีใจหัวเราะเสียใหญ่ หรือเกิดความเสียใจร้องไห้คร่ำครวญ หรือกินของเผ็ดร้อนเข้าไป (รวมความว่าเป็นอาการที่ไม่ได้มีสิ่งใดไปกระทบดวงตาโดยตรง) และเมื่อใดดวงตาถูกกระทบโดยตรง เช่นถูกควัน ละออง และผงเป็นต้นเข้าตา

ตทา  เอเตหิ  โสมนสฺสโทมนสฺส  วิสภาคาหารอุตูหิ  สมุฏฺฐหิตฺวา  อกฺขิกูปเก  ปูเรตฺวา  ติฏฺฐติ  วา  ปคฺฆรติ  วา.

เมื่อนั้นอัสสุจึงจะออกมาเอ่ออยู่เต็มเบ้าตาหรือไหลออกมา

อสฺสุปริคฺคณฺหเกน  ปน  โยคินา  อกฺขิกูปเก  ปูเรตฺวา  ฐิตวเสเนว  ปริคฺคณฺหิตพฺพํ.

พระโยคีผู้เจริญพระกรรมฐานหากจะกำหนดเอาอัสสุเป็นอารมณ์ พึงกำหนดอัสสุที่เอ่ออยู่เต็มเบ้าตานั่นแหละจึงจะดี

(คัมภีร์วิสุทธิมรรค ภาค 2 อนุสสติกัมมัฏฐานนิทเทส หน้า 47)

ในบทสวด “พระอาการสามสิบสอง” กล่าวถึง “อสฺสุ” ไว้ดังนี้ –

๏ อัสสุน้ำตา……ไหลหลั่งข้างหน้า….เมื่อแค้นขัดใจ

ปางที่โทมนัส…..พรากพลัดกันไป…..ปางที่บรรลัย

ร่ำไห้รักกัน๚ะ๛

…………..

ดูก่อนภราดา!

ทุกครั้งที่เราร้องไห้และหัวเราะ

ตั้งแต่เกิดมาจนถึงวันนี้

ถ้าถ่ายเป็นภาพยนตร์ไว้

เอามาตัดต่อสลับกันเข้าแล้วฉายดู

เราจะเห็นคนบ้าคนหนึ่ง

นั่นคือเรา

และนั่นคือความจริงของการเกิดมา

—————-

(ตามคำอาราธนาของคุณครูอนันต์ นาควิจิตร)

ภาพประกอบ: จาก google

ควรตามไปดูคำว่า “อาการ 32” ที่ลิงก์ข้างล่างนี้ด้วย:

#บาลีวันละคำ (2,048)

20-1-61

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย