ลสิกา (บาลีวันละคำ 2,054)

26 มกราคม 2018 Admin ชมรมธรรมธารา

ลสิกา = ไขข้อ

ลำดับ 30 ในอาการสามสิบสอง

อ่านว่า ละ-สิ-กา

“ลสิกา” รูปคำเดิมเป็น “ลสิกา” (ละ-สิ-กา) รากศัพท์มาจาก ลสฺ (ธาตุ = ติดกัน, รวมกัน) + อิก ปัจจัย + อา ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์

: ลสฺ + อิก = ลสิก + อา = ลสิกา แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่ติดกันแน่น” หมายถึง ไขข้อ, ไขในข้อ (the fluid which lubricates the joints, synovic fluid)

“ลสิกา” แจกด้วยวิภัตตินามที่หนึ่ง (ปฐมาวิภัตติ) เอกพจน์ คงรูปเป็น “ลสิกา”

“ลสิกา” ในภาษาไทยยังไม่มีเก็บไว้ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554

…………..

ขยายความ :

คัมภีร์วิสุทธิมรรคบรรยายลักษณะของ “ลสิกา” ไว้ดังนี้ –

ลสิกาติ สรีรสนฺธีนํ อพฺภนฺตเร ปิจฺฉิลกุณปํ.

คำว่า “ลสิกา” ได้แก่ไขมีกลิ่นสางภายในข้อต่อในร่างกาย

สา วณฺณโต กณฺณิการนิยฺยาสวณฺณา.

ลสิกานั้นมีสีเหมือนยางดอกกรรณิการ์

สณฺฐานโต โอกาสสณฺฐานา.

ลสิกานั้นมีรูปทรงตามรูปทรงสัณฐานของอวัยวะที่มันเข้าไปอยู่

โอกาสโต อฏฺฐิสนฺธีนํ อพฺภญฺชนกิจฺจํ สาธยมานา อสีติสตสนฺธีนํ อพฺภนฺตเร ฐิตา.

ลสิกามีอยู่ตามข้อต่อประมาณ 180 แห่งในร่างกาย คอยทำหน้าที่ทาข้อต่อกระดูกทั้งหลาย

ยสฺส เจสา มนฺทา โหติ ตสฺส อุฏฺฐหนฺตสฺส นิสีทนฺตสฺส อภิกฺกมนฺตสฺส ปฏิกฺกมนฺตสฺส สมฺมิญฺชนฺตสฺส ปสาเรนฺตสฺส อฏฺฐิกานิ กฏกฏายนฺติ อจฺฉราสทฺทํ กโรนฺโต วิย วิสญฺจรติ เอกโยชนทฺวิโยชนมตฺตมฺปิ อทฺธานํ คตสฺส วาโยธาตุ กุปฺปติ คตฺตานิ ทุกฺขนฺติ.

ลสิกานั้นใครมีน้อย เมื่อลุก นั่ง ก้าว ถอย คู้ เหยียด กระดูกจะลั่นเปาะแปะอย่างกับเสียงดีดนิ้วมือ ออกเดินเพียงไม่ไกลนัก วาโยธาตุจะกำเริบ ตัวจะระบม

ยสฺส ปน พหุกา โหนฺติ ตสฺส อุฏฺฐานนิสชฺชาทีสุ น อฏฺฐีนิ กฏกฏายนฺติ ทีฆมฺปิ อทฺธานํ คตสฺส น วาโยธาตุ กุปฺปติ น คตฺตานิ ทุกฺขนฺติ.

แต่ถ้าลสิกามีมาก เวลาเคลื่อนไหวลุกนั่งเดินเหิน กระดูกจะไม่ลั่นเปาะแปะ เดินไปไหนมาไหนไกลๆ วาโยธาตุก็ไม่กำเริบ ตัวก็ไม่ระบม

(คัมภีร์วิสุทธิมรรค ภาค 2 อนุสสติกัมมัฏฐานนิทเทส หน้า 49-50)

ในบทสวด “พระอาการสามสิบสอง” กล่าวถึง “ลสิกา” ไว้ดังนี้ –

๏ ละสิกาน้ำไขข้อ…..อยู่ตามข้อต่อ……เหยียดงอแขนขา

กระดูกกระเดี้ยว……..หันเอี้ยวไปมา…..ยามแก่ชรา

ปวดข้อต่อเอา๚ะ๛

…………..

ถ้าจะให้เข้าใจง่าย ลสิกา = ไขข้อ ก็เปรียบได้กับน้ำมันหล่อลื่นในเครื่องกลนั่นเอง

…………..

ดูก่อนภราดา!