อันติมวัตถุ (บาลีวันละคำ 1,954)

อันติมวัตถุ

โทษถึงที่สุด

อ่านว่า อัน-ติ-มะ-วัด-ถุ

(ไม่ใช่ อัน-ติม–)

แยกศัพท์เป็น อันติม + วัตถุ

(๑) “อันติม”

บาลีเขียน “อนฺติม” อ่านว่า อัน-ติ-มะ รูปคำเดิมมาจาก อนฺต + อิม ปัจจัย

(ก) “อนฺต” (อัน-ตะ) รากศัพท์มาจาก อมฺ (ธาตุ = ไป, ถึง, เป็นไป) + ต ปัจจัย, แปลง ม ที่สุดธาตุเป็น น (อมฺ > อนฺ)

: อมฺ > อน + ต = อนฺต (ปุงลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “ถึงที่สุด”

“อนฺต” ตามคำแปลนี้หมายถึง –

(1) ที่สุด, สำเร็จ, ที่หมาย (end, finish, goal)

(2) เขต, ชาย, ริม (limit, border, edge)

(3) ข้าง (side)

(4) ด้านตรงกันข้าม, ตรงกันข้าม, ตำแหน่งตรงกัน (opposite side, opposite, counterpart)

(ข) อนฺต + อิม = อนฺติม แปลตามศัพท์ว่า “มีในที่สุด” หมายถึง สุดท้าย, ที่สุด (last, final)

“อนฺติม” เขียนตามแบบไทยเป็น “อันติมะ” หรือ “อันติม-” (กรณีมีคำอื่นมาสมาสข้างท้าย) รูปคำดูไม่น่าจะมีใช้ในภาษาไทย แต่พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 ก็เก็บคำนี้ไว้ด้วย บอกไว้ว่า –

“อันติม-, อันติมะ : (คำวิเศษณ์) สุดท้าย, สูงสุด, เช่น ความจริงอันติมะ คือ ความจริงสุดท้าย ความจริงสูงสุด. (ป.; อ. ultimate).”

(๒) “วัตถุ”

บาลีเขียน “วตฺถุ” อ่านว่า วัด-ถุ รากศัพท์มาจาก วสฺ (ธาตุ = อยู่) + รตฺถุ ปัจจัย, ลบ สฺ ที่สุดธาตุ (วสฺ > ว) และ ร ต้นปัจจัย (รตฺถุ > ตฺถุ)

: วสฺ > ว + รตฺถุ > ตฺถุ : ว + ตฺถุ = วตฺถุ แปลตามศัพท์ว่า “ที่ตั้งอยู่” มีความหมายหลายอย่าง คือ :

(1) วัตถุ, ของจริง, ทรัพย์, สิ่งของ, ของที่เป็นสาระ (object, real thing, property, thing, substance)

(2) แหล่ง, ที่ตั้ง, สนาม, พื้นที่, ที่ดิน (site, ground, field, plot)

(3) มูลฐาน, รากฐาน, ฐานรองรับ, แก่นสาร, ธาตุ (basis, foundation, seat, (objective) substratum, substance, element)

(4) โอกาส, เหตุผล, พื้นฐาน (occasion for, reason, ground)

(5) เนื้อหา, รูปเรื่อง, เรื่องราว, รายงาน (subject matter, subject, story, account)

(6) ข้อ หรือกระทง (ในข้อความ) (object, item)

ในที่นี้ “วตฺถุ” มีความหมายตามข้อ (1) และข้อ (5)

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“วัตถุ : (คำนาม) สิ่งของ. (ป.; ส. วสฺตุ).”

อนฺติม + วตฺถุ = อนฺติมวตฺถุ (อัน-ติ-มะ-วัด-ถุ) > อันติมวัตถุ แปลตามศัพท์ว่า “เรื่องอันมีในที่สุด”

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “อนฺติมวตฺถุ” ว่า

“the last thing”, i. e. the extreme, final or worst sin.

(“สิ่งของอันสุดท้าย”, คือ อันติมวัตถุ, โทษอันสุดยอดหรือเลวที่สุด)

พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของท่าน ป.อ. ปยุตฺโต อธิบายไว้ว่า –

“อันติมวัตถุ : ‘วัตถุมีในที่สุด’ หมายถึงอาบัติปาราชิก ซึ่งทำให้ภิกษุและภิกษุณีผู้ต้อง มีโทษถึงที่สุด คือขาดจากภาวะของตน (และจะบวชใหม่กลับคืนสู่ภาวะนั้นก็ไม่ได้ด้วย).”

…………..

ขยายความ :

คำว่า “อันติมวัตถุ” เป็นโวหารทางพระวินัย ถ้าแปลให้เข้าภาษากฎหมายก็น่าจะตรงกับคำว่า “คดีถึงที่สุด” หมายถึงอาบัติปาราชิก 4 ข้อ คือ เสพเมถุน ลักของเขา ฆ่ามนุษย์ อวดอุตริมนุสธรรมที่ไม่มีในตน

“อันติมวัตถุ” หรืออาบัติปาราชิกต่างจากข้อกฎหมายตรงที่ ข้อกฎหมายคดีจะถึงที่สุดได้ต้องมีคำพิพากษาของศาลสูงสุด แต่ “อันติมวัตถุ” นี้เพียงแต่ภิกษุล่วงละเมิดครบองค์ประกอบก็ถึงที่สุด คือขาดจากความเป็นสมณะทันที ไม่ต้องมีคำฟ้องร้องกล่าวหา ไม่ต้องรอพยานหลักฐาน เป็นการตัดสินโทษตามความเป็นจริงที่ได้กระทำลงไป เป็นหลักยุติธรรมที่ตรงไปตรงมาที่สุด ภาษาพระเรียกว่า “อริยวินัย” แปลว่า หลักกฎหมายของผู้ที่เจริญแล้ว

…………..

ดูก่อนภราดา!

: คดีโลก อาจหลอกได้ถึงศาลยุติธรรม

: แต่คดีกรรม นรกไม่กินสินบน

#บาลีวันละคำ (1,954)

15-10-60

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย