สหรัฐ (บาลีวันละคำ 2,115)

สหรัฐ

อ่านว่า สะ-หะ-รัด

ประกอบด้วยคำว่า สห + รัฐ

(๑) “สห” (สะ-หะ)

เป็นคำบุรพบทและคำอุปสรรค แปลว่า พร้อม, กับ, พร้อมด้วย

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “สห” ว่า conjunction with, together, accompanied by (ต่อเนื่อง, ด้วยกัน, ติดตามด้วย)

“สห” ในบาลีมีความหมายเพียงแค่ พร้อมกัน ร่วมกัน เช่น ไปด้วยกัน อยู่ด้วยกัน ทำพร้อมกัน แต่ไม่ได้หมายถึง “รวมกันเป็นหนึ่งเดียว” (United) เสมอไป

(๒) “รัฐ”

บาลีเป็น “รฏฺฐ” อ่านว่า รัด-ถะ รากศัพท์มาจาก –

(1) รฐฺ (ธาตุ = ไป, ถึง, เป็นไป) + ต ปัจจัย, แปลง ฐต (คือ ฐ ที่ รฐ + ต ปัจจัย)เป็น ฏฐ ( –ฐต > –ฏฺฐ)

: รฐฺ + ต = รฐต > รฏฺฐ แปลตามศัพท์ว่า “ดินแดนเป็นที่เป็นไปแห่งชาวเมือง”

(2) รชิ (ธาตุ = เจาะ, ทำลาย) + ต ปัจจัย, ลบสระท้ายธาตุ (รชิ > รช), แปลง ชต เป็น ฏฐ

: รชิ > รช + ต = รชต > รฏฺฐ แปลตามศัพท์ว่า “ดินแดนเป็นเหตุให้พระราชาทั้งหลายทำลายป้อมค่ายกัน” (ในการเข้ายื้อแย่งเพื่อยึดครองดินแดนของอีกฝ่ายหนึ่ง)

“รฏฺฐ” ความหมายที่เข้าใจกันก็คือ ดินแดน, อาณาจักร, ประเทศ, แผ่นดิน, บ้านเมือง

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “รฏฺฐ” ว่า reign, kingdom, empire; country, realm (รัฐ, อาณาจักร, จักรวรรดิ, ประเทศ, แผ่นดิน)

ในภาษาไทย ท่านให้ตัด ฏ ปฏัก ออก “รฏฺฐ” จึงเขียนเป็น“รัฐ” ถ้าอยู่ท้ายคำ อ่านว่า รัด (เคยมีนิยมพูดกันเป็น รัด-ถะ อยู่บ้าง) ถ้ามีคำอื่นมาสมาสข้างท้ายอ่านว่า รัด-ถะ- เช่นในคำว่า “รัฐบาล” อ่านว่า รัด-ถะ-บาน

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกความหมายของ “รัฐ” ไว้ว่า –

“รัฐ, รัฐ– : (คำนาม) แคว้น เช่น รัฐปาหัง, บ้านเมือง เช่น กฎหมายสูงสุดของรัฐ, ประเทศ เช่น รัฐวาติกัน. (ป. รฏฺฐ; ส. ราษฺฏฺร).”

สห + รัฐ = สหรัฐ แปลเอาความตามศัพท์ว่า “รัฐที่รวมกัน”

คำว่า “สหรัฐ” ยังไม่ได้เก็บไว้ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554

อย่างไรก็ตาม ความหมายของคำว่า “สหรัฐ” น่าจะใกล้เคียงกับคำว่า “สหพันธรัฐ” ซึ่งพจนานุกรมฯ บอกไว้ว่า –

“สหพันธรัฐ : (คำนาม) รัฐหลายรัฐที่รวมกันเป็นรัฐรวม โดยมีรัฐบาลกลางเป็นผู้ดําเนินกิจการต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับประโยชน์ส่วนรวมตามที่กําหนดไว้ในรัฐธรรมนูญ แต่ละรัฐมีอํานาจเฉพาะกิจการภายในรัฐของตนเท่านั้น. (อ. federal state).”

พจนานุกรม สอ เสถบุตร แปลคำว่า “สหรัฐ” เป็นภาษาอังกฤษว่า a federation, a union

ในภาษาไทยเมื่อพูดว่า “สหรัฐ” มักเป็นที่เข้าใจกันว่าหมายถึงประเทศสหรัฐอเมริกา (the United States of America)

ผู้เขียนบาลีวันละคำจำได้ว่า คำเก่าในภาษาไทยเรียกประเทศสหรัฐอเมริกาว่า “สหปาลีรัฐอเมริกา” (สะ-หะ-ปา-ลี-รัด–)

คำว่า “สหปาลีรัฐ” มีความหมายว่า “รัฐที่มีผู้ปกครองร่วมกัน” หรือ “รัฐที่มีการปกครองร่วมกัน”

…………..

ดูก่อนภราดา!

พระโพธิสัตว์ : บริหารตนเพื่อประโยชน์ของบ้านเมือง

นักการเมือง : บริหารบ้านเมืองเพื่อประโยชน์ของตน

—————–

(ตามคำขอของพระคุณท่าน ดร.พระมหาสุนันท์ รุจิเวทย์)

#บาลีวันละคำ (2,115)

28-3-61

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย