วสิษฐ (บาลีวันละคำ 2,200)

วสิษฐ

(จากชื่อพลตำรวจเอก วสิษฐ เดชกุญชร)

แปลว่าอะไร

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 ไม่ได้เก็บคำว่า “วสิษฐ” ไว้

ดูตามรูปคำ “วสิษฐ” น่าจะเป็นคำที่มาจากบาลีสันสกฤต

ตรวจดูใน สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน พบคำว่า “วศิษฺฏ, วสิษฺฐ” บอกไว้ดังนี้ –

“วศิษฺฏ, วสิษฺฐ : (คำนาม) พระฤษีจำพวกที่หนึ่ง; a Rishi or divine sage of the first order.”

รูปคำ “วสิษฺฐ” ตรงกันกับ “วสิษฐ” ทุกอย่าง แต่ยังน่าสงสัยว่าความหมายตรงกับที่ต้องการหรือเปล่า นั่นคือผู้ตั้งชื่อนี้ต้องการให้หมายถึง “พระฤษีจำพวกที่หนึ่ง” หรือเปล่า?

ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 ไม่มีคำที่ขึ้นต้นด้วย วษิ-, วสิ– หรือ วศิ– (มีคำว่า “วศิน” แปลว่า “ผู้ชำนะตนเอง, ผู้สำรวมอินทรีย์” ซึ่งรูปคำและความหมายน่าจะไปคนละทางกัน)

ในพจนานุกรมฯ มีคำที่รูปและเสียงใกล้เคียงกับ “วสิษฐ” ดังนี้ –

(1) วิสิฐ : (คำวิเศษณ์) วิศิษฏ์. (ป. วิสิฏฺฐ; ส. วิศิษฺฏ).

(2) วิศิษฏ์ : (คำวิเศษณ์) เลิศ, ยอดเยี่ยม, เด่น, ดียิ่ง, ประเสริฐ. (ส. วิศิษฺฏ; ป. วิสิฏฺฐ).

ตามพจนานุกรมฯ ได้คำสันสกฤตคือ “วิศิษฺฏ” และคำบาลีคือ “วิสิฏฺฐ”

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกความหมายของ “วิศิษฺฏ” ไว้ดังนี้ –

“วิศิษฺฏ : (คำคุณศัพท์) ‘วิศิษฏ์,’ มี, กอปรด้วย; ดียิ่ง; วิเศษ; having, possessed of, or endowed with; excellent; special or peculiar.”

คำบาลี “วิสิฏฺฐ” (วิ-สิด-ถะ) รากศัพท์มาจาก วิ (คำอุปสรรค = วิเศษ, พิเศษ, แจ้ง, ต่างๆ กัน) + สิสฺ (ธาตุ = ทำให้พิเศษ, ทำให้แตกต่าง) + ต ปัจจัย, แปลง สฺต (สฺ ที่ สิสฺ ธาตุ และ ต ปัจจัย) เป็น ฏฺฐ

: วิ + สิสฺ = วิสิสฺ + ต = วิสิสฺต > วิสิฏฺฐ (คุณศัพท์) แปลตามศัพท์ว่า “ผู้อันเขาทำให้พิเศษ” (คือให้ต่างออกไปจากผู้อื่น) หมายถึง ขึ้นชื่อลือนาม, โด่งดัง, วิเศษ, สูงส่ง, สูงเด่น (distinguished, prominent, superior, eminent)

ชื่อ “วสิษฐ” ถ้าถือตาม สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน หมายถึง “พระฤษีจำพวกที่หนึ่ง” (a Rishi or divine sage of the first order)

แต่ถ้าเพี้ยนรูปมาจาก “วิสิฏฺฐ” ในบาลี หรือ “วิศิษฺฏ” ในสันสกฤต –

: วิสิฏฺฐ > วิศิษฺฏ > วสิษฐ ก็มีความหมายว่า ขึ้นชื่อลือนาม, โด่งดัง, วิเศษ, สูงส่ง, สูงเด่น (distinguished, prominent, superior, eminent) หรือ ดียิ่ง; วิเศษ (excellent; special or peculiar)

อนึ่ง พึงถือหลักว่า ชื่อเฉพาะ (proper name) นั้น จะสะกดอย่างไรและมีความหมายอย่างไร ย่อมเป็นไปตามเจตนาของเจ้าของชื่อหรือของผู้ตั้งชื่อนั้น

…………..

พลตำรวจเอก วสิษฐ เดชกุญชร อดีตนายตำรวจราชสำนักประจำ อดีตรองอธิบดีกรมตำรวจ และอดีตรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงมหาดไทย นักเขียนนวนิยายชื่อดัง ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อวันที่ 20 มิถุนายน 2561 เวลา 22:30 น. สิริอายุได้ 88 ปี

…………..

ดูก่อนภราดา!

: ชีวิตมีความตายเป็นที่สิ้นสุด

: แต่คุณค่าของมนุษย์ไม่ได้สิ้นสุดที่ความตาย

——————-

ภาพประกอบของ Pornkawin Sangsinchai และ Chuleerat Sawasdee

#บาลีวันละคำ (2,200)

21-6-61

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย