สมาน (บาลีวันละคำ 2,220)

สมาน

(จ่าเอก สมาน กุนัน)

ทำไมเป็น “จ่าแซม” ?

ทีมนักฟุตบอลเยาวชน “หมูป่าอคาเดมี” 12 คน ผู้ฝึกสอน 1 คน เข้าไปติดอยู่ในถ้ำหลวง วนอุทยานแห่งชาติถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน อำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย ตั้งแต่วันที่ 23 มิถุนายน 2561 จนถึงวันที่ 10 กรกฎาคม 2561 จึงได้รับการช่วยเหลือออกจากถ้ำได้หมดทุกคน

หลายฝ่ายระดมกำลังคนและอุปกรณ์เข้าไปช่วยเหลืออย่างเต็มที่ หน่วยบัญชาการสงครามพิเศษทางเรือ หรือหน่วยซีล (SEAL) ของกองทัพเรือได้ส่งกำลังพลเข้าปฏิบัติการค้นหาและช่วยเหลือตั้งแต่เริ่มต้นจนภารกิจเสร็จสิ้น

จ่าเอก สมาน กุนัน นักทำลายใต้น้ำจู่โจม อดีตกำลังพลของหน่วยซีลซึ่งเข้าร่วมปฏิบัติงานครั้งนี้ด้วยได้เสียชีวิตในระหว่างปฏิบัติหน้าที่เมื่อวันที่ 6 กรกฎาคม 2561

นาม “จ่าเอก สมาน กุนัน” จึงเป็นที่รู้จักกันตั้งแต่บัดนั้น พร้อมไปกับชื่อ “จ่าแซม”

ทำไม “จ่าเอกสมาน” จึงเป็น “จ่าแซม” ?

“สมาน” บาลีอ่านว่า สะ-มา-นะ รากศัพท์มาจาก สมฺ (ธาตุ = ห้อย, ย้อย) + ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ), ยืดเสียง อะ ที่ –มฺ เป็น อา

: สมฺ + ยุ > อน = สมน > สมาน แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่ห้อยอยู่” คืออยู่เคียงคู่กัน หมายถึง เหมือนกัน, เสมอกัน, เท่ากัน, อย่างเดียวกัน (similar, equal, even, same)

“สมาน” ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 เก็บไว้ 2 คำ คือ –

(1) สมาน– ๑ : (คำวิเศษณ์) อ่านว่า สะ-มา-นะ-, สะ-หฺมาน-นะ- แปลว่า เสมอกัน, เท่ากัน.

“สมาน” นี้มาจากบาลีสันสกฤต

(2) สมาน ๒ : (คำกริยา) อ่านว่า สะ-หฺมาน แปลว่า ทําให้ติดกัน, ทําให้สนิท, เช่น ยาสมานแผล การสมานเนื้อไม้; เชื่อม, ผูกพัน, เช่น สมานไมตรี.

“สมาน” นี้เป็น “สมาน” ไทย

“สมาน” ที่เป็นชื่อคนไทยโดยทั่วไปอ่านว่า สะ-หฺมาน แต่ว่าโดยความหมายก็น่าจะหมายถึง “สมาน” ที่มาจากบาลีสันสกฤตด้วย

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “สมาน” ว่า similar, equal, even, same (เหมือนกัน, เสมอกัน, เท่ากัน, อย่างเดียวกัน)

ชื่อ “สมาน” เขียนเป็นอักษรโรมัน (ที่มักเรียกกันผิดๆ ว่า “เขียนเป็นภาษาอังกฤษ”) สะกดว่า Saman (สะ-มาน)

“Saman” นี่เองเมื่อเรียกตัดคำตามวัฒนธรรมฝรั่งเหลือแต่ “Sam” ตรงกับชื่อฝรั่งที่เราคุ้นกัน เช่น Samuel … และ Sam — อื่นๆ ไปจนถึง Uncle Sam = ลุงแซม (คือรัฐบาลสหรัฐอเมริกา)

Saman < Sam จึงเป็นที่มาของคำว่า “จ่าแซม”

โปรดสังเกตว่า “สมาน” แปลเป็นอังกฤษคำหนึ่งว่า same = อย่างเดียวกัน (ดูข้างต้น)

same อ่านว่า “เซม” รูปและเสียงใกล้เคียงกับ “แซม” : Sam > Saman > สมาน = same

ดังนั้น ถ้าใครจะเรียกจ่าเอก สมาน กุนัน ว่า “จ่าเซม” (สมาน = same) ก็จะได้ชื่อฝรั่งที่ความหมายตรงกับชื่อไทย “เก๋ไปอีกแบบ” ตามสำนวนนิยม

…………..

ดูก่อนภราดา!

ท่านจะสำคัญความข้อนี้เป็นไฉน? –

: บางคนตายแล้ว แต่เหมือนยังไม่ตาย

: แต่บางคนเหมือนตายแล้วตั้งแต่ยังไม่ตาย

—————-

ภาพประกอบจาก posttoday 11 ก.ค. 2561

#บาลีวันละคำ (2,220)

11-7-61

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย