เศรณี (บาลีวันละคำ 2,366)

เศรณี

อ่านอย่างไร เป็นภาษาอะไร แปลว่าอะไร

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“เศรณี : (คำนาม) แถว, แนว; หมวด, หมู่, พวก. (ส.).”

พจนานุกรมฯ บอกว่า “เศรณี” เป็นภาษาสันสกฤต

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน มีคำว่า “เศฺรณิ” และ “เศฺรณี” บอกไว้ดังนี้ –

(สะกดตามต้นฉบับ)

“เศฺรณิ, เศฺรณี : (คำนาม) สูตร์, เส้น, บันทัด, แถว, ทิว; แสนยคุลม์หรือกองร้อย; คณะพ่อค้า; บริษัท; ถัง; ภาชนะสำหรับวิดน้ำ; มาลา; อนุกรม; a line, a row, a range; a company of soldier; a company of traders; a corporation; a bucket; a bailing vessel; series, order or succession.”

สันสกฤต “เศฺรณิ” และ “เศฺรณี” บาลีเป็น “เสณิ”

“เสณิ” (เส-นิ) รากศัพท์มาจาก สิ (ธาตุ = เสพ) + ณ ปัจจัย, แผลง อิ ที่ สิ เป็น เอ (สิ > เส) + อิ ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์

: สิ + ณ = สิณ > เสณ + อิ = เสณิ แปลตามศัพท์ว่า “การเสพอาศัยกัน”

“เสณิ” ในบาลีใช้ในความหมายดังนี้ –

(1) สมาคมการค้า (a guild)

(2) หมวดทหาร (a division of an army)

(3) แถว, แนว, เส้น (a row, range, line)

บาลี “เสณิ” (มีที่เป็น “เสณี” ด้วย) > สันสกฤต “เศฺรณิ” และ “เศฺรณี” > ภาษาไทยใช้ตามสันสกฤตเป็น “เศรณี”

“เศรณี” อ่านอย่างไร? :

เท่าที่ฟังอ่านกันทั่วไป ได้ยินมา 2 อย่าง คือ

1 อ่านว่า เส-ระ-นี

2 อ่านว่า สะ-เร-ณี

“เศรณี” พจนานุกรมฯ บอกคำอ่านไว้ ไม่ใช่ทั้ง เส-ระ-นี ไม่ใช่ทั้ง สะ-เร-ณี แต่อ่านว่า เส-นี

“เสณิ” บาลีอ่านว่า เส-นิ

“เศรณี” พจนานุกรมฯ บอกว่าอ่าน เส-นี

เทียบคำว่า “ศีรษะ” อันเป็นรูปคำสันสกฤต บาลีเป็น “สีส”

“สีส” บาลีอ่านว่า สี-สะ

“ศีรษะ” ไม่ได้อ่าน สี-ระ-สะ หรือ สะ-รี-สะ แต่อ่านว่า สี-สะ เหมือนบาลี

ดังนั้น “เศรณี” ที่เป็นคำในนามสกุลบุคคล เช่น “อัครเศรณี” และ “จารุเศรณี” เป็นต้น ถ้าเป็นคำเดียวกับ “เศรณี” ในพจนานุกรมฯ ก็ควรจะอ่านตามพจนานุกรมฯ

“อัครเศรณี” อ่านว่า อัก-คฺระ-เส-นี

“จารุเศรณี” อ่านว่า จา-รุ-เส-นี

แต่ก็ยังมีปัญหาอีกว่า “เศรณี” ที่เป็นชื่อหรือนามสกุลบุคคลย่อมอยู่ในฐานะเป็น “วิสามานยนาม” (proper name) จะอ่านอย่างไรย่อมขึ้นอยู่กับเจตนาของเจ้าของชื่อหรือผู้ตั้งชื่อ อย่างนามสกุล “อัครเศรณี” นั้น เจ้าของนามสกุลเองอ่านอย่างไร ก็อาจยกมาอ้างอิงได้ด้วย

อีกประการหนึ่ง นามสกุล “อัครเศรณี” และ “จารุเศรณี” นี้ ผู้เขียนบาลีวันละคำเข้าใจว่าอาจจะเป็นนามสกุลพระราชทานก็ได้ ถ้าเป็นตามที่เข้าใจนี้ ก็ควรจะต้องสืบสอบไปที่ทะเบียนนามสกุลพระราชทานอีกทางหนึ่ง

เท่าที่เคยเห็นมานั้น นามสกุลพระราชทานจะมีใบกำกับเป็นหลักฐานแนบอยู่ด้วย ใบกำกับที่ว่านี้จะมีนามสกุลพระราชทานที่เขียนเป็นอักษรโรมันอยู่ด้วยเสมอ อักษรโรมันที่เขียนนามสกุลนั้นจะเป็นหลักฐานประกอบการพิจารณาได้ว่า นามสกุลที่พระราชทานลงมานั้นๆ ควรจะอ่านว่าอย่างไร

ผู้เขียนบาลีวันละคำทำหน้าที่เพียงนำข้อมูลเบื้องต้นเกี่ยวกับภาษามาเสนอไว้เท่านั้น ในขณะที่เขียนบาลีวันละคำคำนี้ยังไม่มีโอกาสที่จะสืบสอบในทางใดๆ เพิ่มเติม

ได้แต่หวังใจว่าคงจะมีญาติมิตรที่มีน้ำใจรักทางวิชาการ ที่มีข้อมูลอยู่ในมือหรือมีช่องทางที่จะสืบสอบต่อไปได้อีก จะได้ช่วยกันแสวงหาแล้วนำข้อมูลหลักฐานต่างๆ มาเสนอเพิ่มเติมเพื่อให้เป็นองค์ความรู้ร่วมกันของชาวเราสืบไป

…………..

พิศาล อัครเศรณี

บุคคลที่มีชื่อเสียงในวงการบันเทิงของไทย

ถึงแก่กรรมวันที่ 4 ธันวาคม 2561

…………..

ดูก่อนภราดา!

: อ่านคน

: ยากกว่าอ่านคำ

#บาลีวันละคำ (2,366)

4-12-61

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย