วิญญูหีติ (บาลีวันละคำ 2,616)
วิญญูหีติ
ไม่ต้องเลี่ยงบาลี
เพราะบาลีไม่มี ฮ นกฮูก
คำว่า “วิญญูหีติ” เป็นบทสุดท้ายในพระธรรมคุณ
พระธรรมคุณในภาษาบาลีมีข้อความเต็มๆ ดังนี้ –
…………..
เขียนแบบบาลี:
สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม สนฺทิฏฺฐิโก อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปนยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหีติ.
เขียนแบบคำอ่าน:
ส๎วากขาโต ภะคะวะตา ธัมโม สันทิฏฐิโก อะกาลิโก เอหิปัสสิโก โอปะนะยิโก ปัจจัตตัง เวทิตัพโพ วิญญูหีติ.
คำแปล:
พระธรรมเป็นสิ่งที่พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสไว้ดีแล้ว เป็นสิ่งที่ผู้ศึกษาและปฏิบัติพึงเห็นได้ด้วยตนเอง เป็นสิ่งที่ปฏิบัติได้และให้ผลได้ไม่จำกัดกาล เป็นสิ่งที่ควรกล่าวกะผู้อื่นว่าท่านจงมาดูเถิด เป็นสิ่งที่ควรน้อมเข้ามาใส่ตัว เป็นสิ่งที่ผู้รู้ก็รู้ได้เฉพาะตน ดังนี้
…………..
คำว่า “วิญญูหีติ” แยกศัพท์เป็น วิญญูหิ + อิติ
“วิญญูหิ” เขียนแบบบาลีเป็น “วิญฺญูหิ” (มีจุดใต้ ญฺ ตัวหน้า) อ่านว่า วิน-ยู-หิ รูปคำเดิมเป็น “วิญฺญู” (วิน-ยู) รากศัพท์มาจาก วิ (คำอุปสรรค = วิเศษ, พิเศษ, แจ้ง, ต่าง) + ญา (ธาตุ = รู้) + รู ปัจจัย, ซ้อน ญฺ ระหว่างอุปสรรคและธาตุ (วิ + ญฺ + ญา), ลบ ร ที่ รู (รู > อู) และ “ลบสระหน้า” คือ อา ที่ ญา (ญา > ญ)
: วิ + ญฺ + ญา = วิญฺญา > วิญฺญ + รู = วิญฺญรู > วิญฺญู แปลตามศัพท์ว่า “ผู้รู้สิ่งวิเศษเป็นปกติ” หมายถึง ผู้รู้, ผู้คงแก่เรียน, ผู้ฉลาด (intelligent, learned, wise)
ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกความหมายไว้ว่า –
“วิญญู : (คำนาม) ผู้รู้แจ้ง, นักปราชญ์. (ป.; ส. วิชฺญู).”
“วิญฺญู” แจกด้วย หิ-ตติยาวิภัตติ พหูพจน์ เปลี่ยนรูปเป็น “วิญฺญูหิ”
“วิญฺญูหิ” สนธิกับ “อิติ” (อิ-ติ แปลได้หลายอย่าง ในที่นี้แปลว่า “ดังนี้”) ทีฆะ อิ เป็น อี (หรือจะว่า อิ ที่ –หิ + อิ– ที่ อิติ = อี ก็ได้)
: วิญฺญหิ + อิติ = วิญฺญูหีติ
ศิลปะในการอ่านคำบางคำ :
คำว่า “วิญฺญูหีติ” มีปัญหาในการอ่านสำหรับคนไทย เพราะคำว่า “-หี-” ที่อยู่หลัง ญู– หน้า –ติ พยัญชนะและสระไปพ้องกับคำไทยที่หมายถึงอวัยวะเพศของหญิง
ท่านแต่ปางก่อนจึงแนะนำกันมาว่า พยัญชนะและสระในภาษาบาลีที่สะกดเป็น “-หี-” ให้ออกเสียงว่า ฮี (ฮ นกฮูก + สระ อี) เพื่อเลี่ยงเสียงที่พ้องกับคำไทยคำนั้น
แต่ถ้าจะว่าไปแล้ว เสียง “ฮี” นับว่าใกล้เคียงกับเสียงเดิมในบาลีมากกว่าเสียงคำไทยคำนั้นด้วยซ้ำไป
การแนะนำให้ออกเสียง “-หี-” เป็น “ฮี” นี้ ต่อมาได้เกิดปัญหาอีก คือคนทำต้นฉบับที่ “หัวใจกระดุกกระดิก” อยู่สักหน่อยเกิดใช้ ฮ นกฮูก แทน ห หีบ ในตัวบท คือสะกดเป็น “วิญฺญูฮีติ” เสียเลย
หนังสือสวดมนต์บางสำนักในระยะหลังๆ มานี้เราจะพบการสะกดเป็น “วิญฺญูฮีติ” กันหนาตาขึ้น
ทั้งนี้รวมไปถึงคำว่า “มหีตเล” (มะหีตะเล) ในพระคาถาชินบัญชรก็มีสะกดเป็น “มฮีตเล” (มะฮีตะเล) อยู่หลายสำนัก
ขอได้โปรดช่วยกันเข้าใจ ช่วยกันจำ และช่วยกันบอกต่อๆ กันไปด้วยว่า ในภาษาบาลีไม่มี ฮ นกฮูก
ขอแรงให้สำนักที่พิมพ์หนังสือสวดมนต์หรือสำนักที่ทำบทสวดมนต์ออกเผยแพร่ทางสื่อต่างๆ สะกดคำนี้เป็น “วิญฺญูหีติ” (วิญญูหีติ) และ “มหีตเล” (มะหีตะเล) ให้ตรงตามบาลีด้วย อย่าอุตริสะกดให้ผิดเพี้ยนเป็นอย่างอื่น
โปรดสะกดให้ตรงคำ
แต่ออกเสียงตามคำแนะนำของท่านแต่ปางก่อนนั้นเถิด
…………..
ดูก่อนภราดา!
: อย่าอายที่จะพูดเขียนเรียนธรรมคำที่ถูกต้อง
: การประพฤติธรรมขาดตกบกพร่องนั่นต่างหากที่ควรอาย
#บาลีวันละคำ (2,616)
11-8-62