อุทฺทิสฺส (บาลีวันละคำ 167)
อุทฺทิสฺส
อ่านว่า อุด-ทิด-สะ
บาลี “อุทฺทิสฺส” สันสกฤตเป็น “อุทฺทิศฺย” ภาษาไทยใช้ว่า “อุทิศ” (อุ-ทิด) ไม่ตามทั้งบาลีทั้งสันสกฤต
“อุทิศ” ในภาษาไทยมีความหมายว่า –
1. “ให้, ยกให้” เช่น ขออุทิศส่วนบุญให้แก่ผู้ล่วงลับไปแล้ว
2. “ทําเพื่อ” เช่น เพลงนี้อุทิศเพื่อเธอ, หนังสือเล่มนี้อุทิศแด่คุณพ่อและคุณแม่
3 .“สละให้โดยเจาะจง” เช่น ชีวิตนี้ขออุทิศให้แก่แผ่นดิน
“อุทฺทิสฺส” ในภาษาบาลีมีความหมายกว้างว่าในภาษาไทย คือแปลว่า เฉพาะ, เจาะจง, เพ่งเล็งถึง, ทำเพื่อ, หมายใจต่อ, มุ่งหมาย, มุ่งให้แก่, มุ่งไปที่, มุ่งหน้าไปยัง, หันไปทาง, เนื่องด้วย, สำหรับ, เกี่ยวกับ
“อุทฺทิสฺส” ในภาษาบาลีกิริยาวิเสสนะ (กริยาช่วย) คือต้องมีคำกริยาอีกคำหนึ่งเป็นหลัก ดังตัวอย่างในประโยคต่อไปนี้ –
– “เขาออกบวชอุทิศพระพุทธเจ้า” หมายถึงออกบวชเพราะนับถือและมุ่งปฏิบัติตามที่พระพุทธเจ้าตรัสสอน โดยที่ไม่เคยเห็นพระพุทธเจ้ามาก่อน
– “พ่อค้าลงเรือออกมหาสมุทรอุทิศสุวรรณภูมิ” หมายถึงแล่นเรือมุ่งหน้าไปยังสุวรรณภูมิ (ดินแดนที่นักเดินเรือสมัยโบราณนิยมไปค้าขาย)
: ไม่ว่าจะเป็นแบบไทยหรือแบบบาลี ถ้าเป็นเรื่องดีๆ ก็ “อุทิศ” กันเข้าไปเถิด – สาธุ
บาลีวันละคำ (167)
22-10-55
อุทฺทิสฺส ค. (พจนานุกรมศัพท์บาลี)
อุทิศ, เจาะจง, เพ่งเล็งถึง, มุ่งหมาย.
อุทฺทิสฺส ก. (พจนานุกรมศัพท์บาลี)
เจาะจงแล้ว, อุทิศแล้ว
อุทฺทิสฺส
1 แสดง, มีเครื่องหมายหรือการแสดงออก 2 (บุรพบท) บ่งชี้ไปยัง, หันไปทาง, ไปทาง, ไปยัง, เจาะจง, มุ่งหมาย, ในเรื่อง, เนื่องด้วย, สำหรับ, เกี่ยวกับ (บาลี-อังกฤษ)
อุทิศ
เฉพาะ, เจาะจง, เพ่งเล็งถึง, ทำเพื่อ, หมายใจต่อ, มุ่งให้แก่, มุ่งไปยัง, มุ่งไปที่ (ดังตัวอย่างในประโยคต่างๆ ว่า “เขาออกบวชอุทิศพระพุทธเจ้า”, “เธอให้ทานอุทิศหมู่ญาติ”, “พระเถระเดินทางไกลจากเมืองสาวัตถีอุทิศหมู่บ้านนั้น”, “นายวาณิชลงเรือออกมหาสมุทรอุทิศสุวรรณภูมิ”); ในภาษาไทย มักใช้ในความหมายที่สัมพันธ์กับประเพณีการทำบุญเพื่อผู้ล่วงลับ หมายถึง ตั้งใจทำการกุศลนั้นโดยมุ่งให้เกิดผลแก่ผู้ตายที่ตนนึกถึง (ประมวลศัพท์)
อุทิศ
ก. ให้, ยกให้, เช่น อุทิศส่วนบุญให้แก่ผู้ตายตามประเพณี; ทําเพื่อ, สละให้โดยเจาะจง. (ส. อุทฺทิศฺย; ป. อุทฺทิสฺส ว่า เจาะจง).