ปรม (บาลีวันละคำ 202)

ปรม

อ่านว่า ปะ-ระ-มะ

ภาษาไทยใช้ว่า “บรม” คำเดียวโดดๆ อ่านว่า บอ-รม

“ปรม – บรม” ในภาษาบาลีแปลตามรากศัพท์ว่า –

(1) “ยังข้าศึกให้ตาย”

(2) “ขัดเกลาผู้อื่นให้หมดจด”

(3) “ยินดีในความยิ่งใหญ่”

(4) “ผูกผู้อื่นไว้ด้วยความดี”

(5) “ตักตวงคุณความดีไว้”

(6) “รักษาความสูงสุดของตนไว้ได้”

(7) “กำหนดรู้โลก”

(8) “ถึงนิพพาน”

เราคุ้นกับคำว่า “บรม” ในความหมายว่า “ยิ่งใหญ่” แต่ถ้าดูความหมายตามรากศัพท์แล้วจะเห็นอะไรดีๆ ที่เรายังไม่คุ้น

เริ่มจากใช้กำลังใจที่ยิ่งใหญ่ทำลายความชั่ว เหลือจากที่ทำลายก็ปราบไว้ในอำนาจ แล้วจะรู้สึกว่าตัวเองยิ่งใหญ่พอที่จะรักเพื่อนมนุษย์ ทำความดี รักษาความดี แล้วก็เห็นความจริงของโลก ในที่สุดก็ดับทุกข์ได้หมด

: จะว่าลากเข้าวัด ก็ใช่

: แต่คำคำเดียว ถ้าคิดให้เห็น ทำให้เป็น

: ก็เป็นบรมสุขยิ่งใหญ่ได้

บาลีวันละคำ (202)

26-11-55

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ บอกไว้ว่า –

“บรม = อย่างยิ่ง, ที่สุด, (มักใช้นําหน้าคําที่เกี่ยวกับพระพุทธเจ้า พระเจ้าแผ่นดิน และพระอัครมเหสี เป็นต้น เพื่อแสดงพระเกียรติยศยิ่งใหญ่) เช่น บรมศาสดา บรมบพิตร บรมราชินี บรมมหาราชวัง. (ภาษาปาก) อย่างที่สุด เช่น ขี้เกียจบรม บรมขี้เกียจ”

คำว่า ปรม ยังมีที่มาทางอื่นอีก คือ มาจากคำว่า

ปร = ผู้อื่น + ม = ผูกไว้

ปรํ มวติ แปลว่า ย่อมผูกผู้อื่นไว้ (ด้วยความดี)

ปร = ผู้อื่น + ม = ขัดเกลาให้หมดจด

= ปรํ  มชฺชติ แปลว่า ย่อมขัดเกลาผู้อื่นให้หมดจด

ปร = นิพพาน + ม = ถึง

= ปรํ  มยติ แปลว่า ย่อมถึงนิพพาน

ปร = โลก + ม = กำหนดรู้

= ปรํ  มุนาติ แปลว่า ย่อมกำหนดรู้โลก

ปร = คุณความดี + ม = ตักตวงไว้

= ปรํ  มิโนติ แปลว่า ย่อมตักตวงคุณความดีไว้

ปร = ปฎิปักษ์ + ม = ทำลาย

= ปรํ  มินาติ แปลว่า ย่อมทำลายปฎิปักษ์

ปรม = ประเสริฐ, สูงสุด, อย่างยิ่ง (ศัพท์วิเคราะห์)

– ปรํ ปจฺจนีกํ มาเรตีติ ปรมํ ผู้ยังธรรมอันเป็นข้าศึกให้ตาย

ปร บทหน้า มรฺ ธาตุ ในความหมายว่าตาย กฺวิ ปัจจัย ลบที่สุดธาตุ และลบปัจจัย

– ปกฏฺฐภาเว รมตีติ ปรมํ สิ่งที่ยินดีในความยิ่งใหญ่

ป บทหน้า รมฺ ธาตุ ในความหมายว่ายินดี ณ ปัจจัย

– ปรติ อตฺตโน อุตฺตมภาวํ ปาเลติ ปูเรติ จาติ ปรมํ สิ่งที่รักษาความสูงสุดของตนไว้ได้

ปรฺ ธาตุ ในความหมายว่ารักษา ม ปัจจัย

ปรม (บาลี-อังกฤษ)

(คุณ) สูงสุด, พิเศษสุด, เป็นเลิศ, ดีที่สุด highest, most excellent, superior, best

ถ้าอยู่ท้ายสมาส —ปรม มีความหมายว่า “อย่างมากที่สุด, อย่างสูงสุด, อย่างที่สุด, อย่างน้อยที่สุด” “at the outmost, at the highest, at most; as a minimum, at least”

ปรม ค. (พจนานุกรมศัพท์บาลี)

อย่างยิ่ง, เยี่ยม, ยอดเยี่ยม, สูงสุด, ดีที่สุด.

บรม, บรม-

 [บอรมมะ-] ว. อย่างยิ่ง, ที่สุด, (มักใช้นําหน้าคําที่เกี่ยวกับพระพุทธเจ้า พระเจ้าแผ่นดิน และพระอัครมเหสี เป็นต้น เพื่อแสดงพระเกียรติยศยิ่งใหญ่) เช่น บรมศาสดา บรมบพิตร บรมราชินี บรมมหาราชวัง. (ป., ส. ปรม); (ปาก) อย่างที่สุด เช่น ขี้เกียจบรม บรมขี้เกียจ

ดูโพสในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย