กัลบก (บาลีวันละคำ 266)

กัลบก

อ่านว่า กัน-ละ-บก

“กัลบก” เป็นรูปคำสันสกฤต “กลฺปก” (ออกเสียง กะ- แล้วดันลิ้นขึ้นติดเพดานปาก แล้วออกเสียง ปะ-กะ ต่อไป จะได้คำอ่านที่ถูกต้อง)

“กลฺปก” บาลีเป็น “กปฺปก” (กับ-ปะ-กะ)

“กปฺปก” แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ตัดผม” “ผู้จัดแจงการแต่งตัวผู้คน”

ความหมายที่เข้าใจทั่วไปคือ ช่างตัดผม, ช่างแต่งผม, ข้าราชบริพาร, พนักงานภูษามาลา

ในภาษาไทย มักเข้าใจคำว่า “กัลบก” ในความหมายเดียวคือช่างตัดผม แต่ในภาษาบาลี “กปฺปก – กัลบก” ทำหน้าที่มากกว่าตัดผม แต่รวมไปถึงเสื้อผ้า เครื่องแต่งตัว และงานทั้งปวงที่เกี่ยวกับการทำความสะอาดและตกแต่งร่างกาย

พจนานุกรมบาลี – อังกฤษ แปล “กปฺปก” ว่า barber, hairdresser, attendant to the king, one who arranges the dress. (ช่างตัดผม, ช่างแต่งผม, ข้าราชบริพาร, พนักงานภูษามาลา)

แสดงว่าฝรั่งเข้าใจความหมายของ “กปฺปก” กว้างกว่า “กัลบก” ของเรา

ตระกูลกัลบก-ช่างตัดผม แม้ทำงานกับอวัยวะเบื้องสูง แต่ค่านิยมในวัฒนธรรมพราหมณ์ถือว่าเป็นตระกูลต่ำ

: หากินบนหัวคน มีเกียรติกว่าหากินบนหลังคน

บาลีวันละคำ (266)

30-1-56

กปฺปก = ช่างตัดผม (นฺหาปิต) (ศัพท์วิเคราะห์)

กปฺเปติ เกเส ฉินฺทตีติ กปฺปโก ผู้ตัดผม

กปฺป ธาตุ ในความหมายว่าตัด ณฺวุ ปัจจัย

เกสนขสณฺฐปนาทิวเสน มนุสฺสานํ อลงฺการวิธึ กปฺเปติ สํวิทหตีติ กปฺปโก ผู้จัดแจงการแต่งตัวผู้คน

กปฺป ธาตุ ในความหมายว่าจัดแจง ณฺวุ ปัจจัย

กปฺปก (บาลี-อังกฤษ)

ช่างตัดผม, ช่างแต่งผม, ข้าราชบริพาร, พนักงานภูษามาลา

barber, hairdresser, attendant to the king, (เมื่อควบกับ ปสาธน-) one who arranges the dress. etc.

กัลบก

 [กันละ-] (แบบ) น. ช่างตัดผม, ช่างโกนผม. (ส.; ป. กปฺปก).

กปฺปก ป.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)

กัลบก, ช่างแต่งผม, ช่างโกนหมวด, ข้าราชสำนัก; มหาอำมาตย์; พนักงานภูษามาลา.

ภูษามาลา

น. ข้าราชการในราชสํานักมีหน้าที่ถวายทรงพระเครื่องใหญ่ ถวายพระกลด ถวายสุกํา ทําสุกํา เปลื้องเครื่องสุกําศพพระบรมศพ พระศพ และเปลื้องเครื่องสุกําศพที่ได้รับพระราชทานโกศ เป็นต้น เรียกว่า เจ้าพนักงานภูษามาลา, โบราณมีหน้าที่ถวายเครื่องต้นด้วย, ในกฎหมายตราสามดวงเรียกแยกเป็น พนักงานพระภูษา พนักงานพระมาลา.

ดูโพสในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย