วิสัยทัศน์ vision (บาลีวันละคำ 3,434)

วิสัยทัศน์ vision

อ่านว่า วิ-ไส-ทัด

ประกอบด้วยคำว่า วิสัย + ทัศน์

(๑) “วิสัย”

บาลีเขียน “วิสย” (วิ-สะ-ยะ) รากศัพท์มาจาก วิ (คำอุปสรรค = พิเศษ, แจ้ง, ต่าง) + สิ (ธาตุ = เสพ, คบหา; ผูก, พัน) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, แผลง อิ ที่ สิ เป็น เอ แล้วแปลง เอ เป็น อย (สิ > เส > สย)

: วิ + สิ = วิสิ + ณ = วิสิณ > วิสิ > วิเส > วิสย แปลตามศัพท์ว่า (1) “ภูมิภาคเป็นที่เสพอาศัย” (2) “ภาวะที่ผูกอินทรีย์ไว้” 

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “วิสย” ไว้ดังนี้ –

(1) locality, spot, region; world, realm, province, neighbourhood (ที่ตั้ง, แหล่งที่; ภูมิภาค, โลก, อาณาจักร, จังหวัด, บริเวณ)

(2) reach, sphere [of the senses], range, scope; object, characteristic, attribute (ขอบเขต, โลก [ของความรู้สึก], แนว, วง; วิสัย, ลักษณะ, คุณสมบัติ)

จับความหมายของ “วิสย > วิสัย” สั้น ๆ ว่า –

(1) ขอบเขต 

(2) สิ่งที่จิตไปรับรู้เกาะเกี่ยว = อารมณ์

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“วิสย-, วิสัย : (คำนาม) ความสามารถ เช่น อยู่ในวิสัยที่จะเลี้ยงดูบุตรภรรยาได้ เป็นเรื่องเหลือวิสัยที่จะทำได้; ขอบ, เขต, เช่น คามวิสัย โคจรวิสัย อยู่ในทัศนวิสัย. (ป.).”

(๒) “ทัศน์”

บาลีเป็น “ทสฺสน” (ทัด-สะ-นะ) รากศัพท์มาจาก ทิสฺ (ธาตุ = เห็น) + ยุ ปัจจัย, แปลง ทิสฺ เป็น ทสฺส, แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ)

: ทิสฺ > ทสฺส + ยุ > อน = ทสฺสน แปลตามศัพท์ว่า “การเห็น” หมายถึง –

(1) การเห็น, การมองดู, การสังเกต, สิ่งที่ปรากฏ, รูปร่าง (seeing, looking; noticing; sight of, appearance, look)

(2) การเล็งเห็น, เครื่องรู้เห็น, การเห็นแจ้ง, ความเห็น, ทฤษฎี (perception, faculty of apperception, insight, view, theory)

“ทสฺสน” ในภาษาไทยใช้อิงสันสกฤตเป็น “ทัศน” 

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ทัศน-, ทัศน์, ทัศนะ, ทัศนา : (คำนาม) ความเห็น, การเห็น, เครื่องรู้เห็น, สิ่งที่เห็น, การแสดง, ทรรศนะ ก็ใช้. (ป. ทสฺสน; ส. ทรฺศน).”

วิสัย + ทัศน์ = วิสัยทัศน์

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า – 

“วิสัยทัศน์ : (คำนาม) การมองการณ์ไกล, วิทัศน์. (อ. vision).”

ขยายความ :

คำว่า “วิสัยทัศน์” ถ้าแปลงกลับเป็นบาลีก็จะเป็น “วิสยทสฺสน” (วิ-สะ-ยะ-ทัด-สะ-นะ) 

ในคัมภีรืบาลีพบว่ามีศัพท์ว่า “วิสยทสฺสน” แต่ใช้ในความหมายว่า “แสดงขอบเขต” และ “แสดงสิ่งที่เป็นอารมณ์ของจิต” คือ “ทสฺสน” แปลว่า “แสดง” หรือ “บ่งชี้” ไม่ได้แปลว่า “เห็น” หรือ “การมองเห็น”

คำว่า “วิสัยทัศน์” เป็นศัพท์บัญญัติ เทียบคำอังกฤษว่า vision

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล vision เป็นบาลีดังนี้: 

(1) diṭṭhi ทิฏฺฐิ (ทิด-ถิ) = ความคิดเห็น, ทัศนะ

(2) māyā มายา (มา-ยา) = ภาพลวงตา, ภาพที่คิดขึ้น

(3) dassana ทสฺสน (ทัด-สะ-นะ) = การมองเห็น, ทัศนะ

(4) manonimmāṇa มโนนิมฺมาณ (มะ-โน-นิม-มา-นะ) = การสร้างภาพขึ้นในใจ

(5) ābhāsadassana อาภาสทสฺสน (อา-พา-ทัด-สะ-นะ) = การมองเห็นอย่างกระจ่างชัด

…………..

คำในชุดนี้ตามที่นิยมนำมาใช้กัน ก็คือ –

วิสัยทัศน์ (vision) 

พันธกิจ (mission) 

เป้าหมาย (target) 

ค่านิยมองค์กร (corporate value) 

แต่ละคำหมายถึงอะไร หรือมีความหมายว่าอย่างไร ตลอดจนมีที่ไปที่มาหรือได้แนวคิดมาจากไหน ควรที่จะได้ช่วยกันศึกษาเรียนรู้ให้เข้าใจชัดเจนต่อไป

…………..

ดูก่อนภราดา!

: ขอยืมยานเขามาขับ

ขอยืมทรัพย์เขามาใช้

: ทิ้งทางอย่างไทยไทย

เหลืออะไรไว้ให้ลูกหลานเรา

#บาลีวันละคำ (3,434)

6-11-64 

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย