ทรพี (บาลีวันละคำ 313)

ทรพี

ในภาษาไทย อ่านว่า ทอ-ระ-พี มีความหมาย 2 อย่าง คือ

1. เครื่องตักข้าวและแกงมีรูปร่างคล้ายช้อน แต่ใหญ่กว่า – ความหมายนี้ตรงกับคำบาลีว่า “ทพฺพิ” (ทับ-พิ) เราใช้ว่า “ทัพพี” = ทพฺพิ เราใช้เป็น ทัพพี และ ทรพี

2. เนรคุณถึงประทุษร้ายพ่อแม่ – ความหมายนี้ตรงกับสันสกฤตว่า “ทุรฺพฺพี” บาลีว่า ทุพฺภี (ทุบ-พี) รากเดิมของคำมีความหมายว่า หลอกลวง, ทำให้เจ็บ, พยายามประทุษร้าย, ไว้ใจไม่ได้, มีเล่ห์กระเท่ห์, ทรยศ, คดโกง, หน้าไหว้หลังหลอก หรือพูดกับทำไม่ตรงกัน

ในวัฒนธรรมไทย “ทรพี” เป็นคำเรียกลูกที่ไม่รู้คุณพ่อแม่ว่า “ลูกทรพี”

ในวัฒนธรรมบาลี “ทุพฺภี” ถ้าใช้ควบกับ “มิตฺต” (มิตร) เป็น “มิตฺตทุพฺภ” (มิด-ตะ-ทุบ-พะ) ใช้เรียกคนที่ไม่รู้จักบุญคุณของสิ่งที่ตนอาศัย

สมด้วยภาษิตว่า :

ยสฺส  รุกฺขสฺส  ฉายาย…….=…ร่มไม้ใด

นิสีเทยฺย  สเยยฺย  วา………=…อาศัยนอนนั่ง

น  ตสฺส  สาขํ  ภญญฺเชยฺย….=…กิ่งก้านใบบัง อย่าหักอย่าสิน

มิตฺตทุพฺโภ  หิ  ปาปโก ฯ….=…คนไม่รู้คุณแผ่นดิน เลวบัดซบ.

ด้วยประการฉะนี้

บาลีวันละคำ (313)

20-3-56

ทุรฺพฺพ, ทุรฺพฺพี (สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน)

ธ. เบียดเบียน, บีฑา, ทำบาดเจ็บ, ฆ่า

ทรพี ๑

 [ทอระ-] น. เครื่องตักข้าวและแกงมีรูปร่างคล้ายช้อน แต่ใหญ่กว่า ทําด้วยทองเหลืองเป็นต้น, ทัพพี ก็ว่า. (ส. ทรฺวี; ป. ทพฺพิ).

ทรพี ๒

 [ทอระ-] น. เรียกลูกที่ไม่รู้คุณพ่อแม่ว่า ลูกทรพี.ว. เนรคุณถึงประทุษร้ายพ่อแม่.

ทัพพี

น. เครื่องตักข้าวและแกงมีรูปร่างคล้ายช้อน แต่ใหญ่กว่า ทําด้วยทองเหลืองเป็นต้น, ทรพี ก็ว่า. (ป. ทพฺพิ; ส. ทรฺวี).

ทุพฺภ (บาลี-อังกฤษ)

หลอกลวง, ทำให้เจ็บ, พยายามประทุษร้าย

ทุพฺภก

ไว้ใจไม่ได้, มีเล่ห์กระเท่ห์, ทรยศ, คดโกง

ทุพฺภี

พยายามทำให้เสียหาย, หลอกลวง, ผู้หลอกลวง, หน้าไหว้หลังหลอก หรือพูดกับทำไม่ตรงกัน

ดูโพสในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย