เนรมิต (บาลีวันละคำ 334)
เนรมิต
อ่านว่า เน-ระ-มิด บาลีเป็น “นิมฺมิต” อ่านว่า นิม-มิ-ตะ
“นิมฺมิต” แยกเป็น นิ (คำอุปสรรค = เข้า, ลง) + มา (ธาตุ = วัด, กะประมาณ) + ต ปัจจัย
นิ + มา ซ้อน มฺ = นิมฺมา แปลง อา ที่ มา เป็น อิ = นิมฺมิ + ต = นิมฺมิต แปลตามศัพท์ว่า “อันเขาวัดเอาไว้” หมายถึง กะแผน, วางแผน, สร้างสรรค์, ดลบันดาล
“นิมฺมิต” สันสกฤตเป็น “นิรฺมิต” เราเขียนอิงสันสกฤต แปลง อิ เป็น เอ จึงเป็น “เนรมิต” ใช้เป็นคำกริยา ความหมายเดียวกับบาลี คือ สร้าง, แปลง, ทํา
“นิมฺมิต” นอกจากเขียนเป็น “เนรมิต” แล้ว ยังเขียนเป็น “นิมิต” “นฤมิต” และ “นิรมิต” ตรงตัวตามสันสกฤตด้วย
หลักการจำง่ายๆ คือ –
“นิมิต – เครื่องหมาย” บาลีเป็น “นิ-มิตฺต”
“นิมิต (นิรมิต, เนรมิต, นฤมิต) – สร้าง, แปลง, ทํา, บันดาล” บาลีเป็น “นิมฺ-มิต”
“นิมฺมิต” รากศัพท์เดียวกับ นิมมานรดี, ปรนิมมิตวสวัตดี ชื่อสวรรค์ที่เราคุ้นกัน คือ “นิม-” ไม่ใช่ “นิ-”
ควรจำไว้อีกอย่างหนึ่งว่า ถ้ามีคำนำหน้า ไม่ว่าจะ -มิต ไหน ไร้ ร เรือพ่วง
: ไม่ต้องใช้เงินใช้ฤทธิ์ ก็เนรมิตความดีได้
——————-
(คำนี้เล่นพวก – ตามคำขอของ Likhit Channopakao เพื่อนร่วมรุ่น)
บาลีวันละคำ (334)
11-4-56
นิมฺมิต ค.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)
นิรมิต, สร้าง, ทำ, แปลง
นิมฺมิต (บาลี-อังกฤษ)
วัดเอาไว้, กะแผน, วางแผน, เนรมิต (โดยฤทธิ์), สร้างสรรค์, ดลบันดาล
เนรมิต
[-ระมิด] ก. นิรมิต, สร้างหรือบันดาลด้วยอํานาจ ฤทธิ์ หรืออภินิหารให้บังเกิดเป็นขึ้นมีขึ้นโดยฉับพลัน. (ส. นิรฺมิต; ป. นิมฺมิต).
นิมิต ๑
ก. นิรมิต, สร้าง, แปลง, ทํา. (ป. นิมฺมิต; ส. นิรฺมิต).
นฤมิต
[นะรึ-] ก. สร้าง, แปลง, ทํา. (ส. นิรฺมิต; ป. นิมฺมิต).
นิรมิต
[-ระมิด] ก. นิมิต, เนรมิต, สร้าง, แปลง, ทํา, บันดาลให้เป็นขึ้นมีขึ้น. (ส. นิรฺมิต; ป. นิมฺมิต).
นิมมาน
น. การสร้าง, การแปลง, การทํา, การวัดส่วน. (ป.; ส. นิรฺมาณ).
นิมมานรดี
[นิมมานะระดี, นิมมานอระดี] น. ชื่อสวรรค์ชั้นที่ ๕ แห่งสวรรค์ ๖ ชั้น ได้แก่ จาตุมหาราชหรือจาตุมหาราชิกหรือจาตุมหาราชิกา ดาวดึงส์ ยามา ดุสิต นิมมานรดี และปรนิมมิตวสวัตดี, มีท้าวสุนิมมิตเป็นผู้ครอง, ในบทกลอนใช้ว่า นิมมานรดีต ก็มี เช่น ช่อชั้นนิมมานรดีต. (อิเหนา). (ป.; ส. นิรฺมาณ + รติ).
ปรนิมมิตวสวัตดี
[ปะระนิมมิตตะวะสะวัดดี, ปอระ-] น. ชื่อสวรรค์ชั้นที่ ๖ แห่งสวรรค์ ๖ ชั้น ได้แก่ จาตุมหาราชหรือจาตุมหาราชิกหรือจาตุมหาราชิกา ดาวดึงส์ ยามา ดุสิต นิมมานรดี และปรนิมมิตวสวัตดี, มีท้าววสวัตดีมารเป็นผู้ครอง.
เนรมิต (ลิขิต จันทร์นพเก้า)