ทัศนวิสัย – วิสัยทัศน์ (บาลีวันละคำ 352)

ทัศนวิสัย – วิสัยทัศน์

(บาลีไทย)

“ทัศน-” หรือ “ทัศน์”  บาลีเป็น “ทสฺสน” (ทัด-สะ-นะ) แปลว่า การเห็น, การมองดู, การสังเกต, สิ่งที่เห็น, การเล็งเห็น, เครื่องรู้เห็น, ความเห็น, ทฤษฎี, การแสดง

“วิสัย” บาลีเป็น “วิสย” (วิ-สะ-ยะ) แปลว่า ที่ตั้ง, แหล่งที่; ภูมิภาค, โลก, อาณาจักร, จังหวัด, บริเวณ, ขอบเขต, โลก (ของความรู้สึก), แนว, วง; วิสัย (object), ลักษณะ, คุณสมบัติ, วิสัยแห่งอารมณ์ (object of sense), สุขารมณ์ทางโลกีย์ (sensual pleasure)

ในภาษาไทย “วิสัย” มีความหมายเพิ่มขึ้นอีกอย่างหนึ่ง คือ “ความสามารถ” ดังที่ พจน.42 บอกว่า “วิสัย : ความสามารถ เช่น อยู่ในวิสัยที่จะเลี้ยงดูบุตรภรรยาได้, เป็นเรื่องเหลือวิสัยที่จะทำได้”

ทัศน + วิสัย = ทัศนวิสัย แปลตามศัพท์ว่า “ขอบเขตที่สามารถมองเห็นได้” เป็นศัพท์ทางภูมิศาสตร์ ตรงกับคำอังกฤษว่า visibility มีความหมายเฉพาะว่า “ระยะทางไกลที่สุดซึ่งสามารถมองเห็นวัตถุด้วยตาเปล่าและบอกได้ว่าวัตถุนั้นเป็นอะไร” ใช้ในความหมายทั่วไปว่า สามารถมองเห็นบรรยากาศรอบๆ ได้ดีหรือไม่ดี เช่น อากาศแจ่มใส ทัศนวิสัยดี หรือ หมอกลงจัด ทำให้ทัศนวิสัยไม่ดี

วิสัย + ทัศน์ = วิสัยทัศน์ แปลตามศัพท์ว่า “การมองเข้าไปในขอบเขต” เป็นศัพท์บัญญัติเทียบคำอังกฤษว่า vision มีความหมายว่า การมีความคิดที่จะจัดทำหรือพัฒนาสิ่งใดๆ ให้เจริญก้าวหน้ายิ่งๆ ขึ้น หรือเรียกสั้นๆ ว่า การมองการณ์ไกล

: ถ้ามีวิสัยทัศน์ที่ดี ต่อให้ทัศนวิสัยเลวเพียงไร ก็มองเห็นกระจ่าง

บาลีวันละคำ (352)

29-4-56

ทสฺสน = ความเห็น, ลัทธิ, ทิฐิ (ศัพท์วิเคราะห์)

ทสฺสยเตติ ทสฺสนํ การเห็น

ทิสฺ ธาตุ ในความหมายว่าเห็น ยุ ปัจจัย, แปลง ทิสฺ เป็น ทสฺสฺ, ยุ เป็น อน

ทสฺสน (บาลี-อังกฤษ)

๑ ตามตัว.การเห็น, การมองดู, การสังเกต; ทัศนะ, สิ่งที่ปรากฏ, รูปร่าง seeing, looking; noticing; sight of, appearance, look.

(ก) (นปุง.) “ทัศนะ” (nt.) “sight”

วิสูกทสฺสน การมองดูภาพต่างๆ looking on at spectacles

สิปฺปทสฺสน การแสดงศิลปะ, การแข่งขัน exhibition of art, competition

(ข) คุณ. เป็น (–ทสฺสน) “เกี่ยวกับรูปร่าง” adj. as ( — ˚) “of appearance”

จารุทสฺสน ดูน่ารัก lovely to behold

ภยานกทสฺสน ดูน่ากลัว fearful to look at

๒ ประยุกต์.(อำนาจของ) สัญชาน, ความสามารถแห่งปฏิสัญชาน, ญาณ, การเล็งเห็น, ทัศนะ (view), ทฤษฎี (power of) perception, faculty of apperception, insight, view, theory; โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในกรณีรวมกับ ญาณ-ทสฺสน “ความรู้และการได้เห็น,” หรือมิฉะนั้นก็อาจจะเป็น “การเล็งเห็นด้วยญาณ,” ความรู้ที่สมบูรณ์, การหยั่งรู้ความจริง, ปัญญา esp. (a) in combn ñāṇa–dassana either “knowing & seeing,” or perhaps “the insight arising from knowledge,” perfect knowledge, realization of the truth, wisdom

วิสย (บาลี-อังกฤษ)

[cp. Sk. viśaya, fr. vi+śī]

๑ ที่ตั้ง, แหล่งที่; ภูมิภาค, โลก, อาณาจักร, จังหวัด, บริเวณ locality, spot, region; world, realm, province, neighbourhood Sn 977. Often in foll. combns: petti˚ (or pitti˚) and pettika (a) the world of the manes or petas M i.73; S iii.224;

๒ ขอบเขต, โลก (ของความรู้สึก), แนว, วง; วิสัย, ลักษณะ, คุณสมบัติ reach, sphere (of the senses), range, scope; object, characteristic, attribute (cp. Cpd. 143 n. 2) S v.218 (gocara˚);

Yama˚ the realm of Yama or the Dead Pv ii.82 (=petaloka PvA 107).

avisaya not forming an object, a wrong object, indefinable A v.50;

๓ วิสัยแห่งอารมณ์, สุขารมณ์ทางโลกีย์ (object of sense, sensual pleasure)

ทัศน-, ทัศน์, ทัศนะ, ทัศนา

 [ทัดสะนะ-, ทัด, ทัดสะ-] น. ความเห็น, การเห็น, เครื่องรู้เห็น, สิ่งที่เห็น, การแสดง, ทรรศนะ ก็ใช้. (ป. ทสฺสน; ส. ทรฺศน).

วิสย-, วิสัย

 [วิสะยะ-, วิไส] น. ความสามารถ เช่น อยู่ในวิสัยที่จะเลี้ยงดูบุตรภรรยาได้ เป็นเรื่องเหลือวิสัยที่จะทำได้; ขอบ, เขต, เช่น คามวิสัย โคจรวิสัย อยู่ในทัศนวิสัย. (ป.).

ทัศนวิสัย

 (ภูมิ) น. ระยะทางไกลที่สุดซึ่งสามารถมองเห็นวัตถุด้วยตาเปล่าและบอกได้ว่าวัตถุนั้นเป็นอะไร.

วิสัยทัศน์

 น. การมองการณ์ไกล, วิทัศน์. (อ. vision).

visibility (สอ เสถบุตร)

ความกระจ่าง (ของอากาศ), ทัศนวิสัย

vision (สอ เสถบุตร)

๑ สายตา, สายตาไกล, เกี่ยวกับสายตา

๒ เกี่ยวกับการเห็น, เกี่ยวกับการดู, สำหรับดู

๓ การเห็น, ทรรศนะ

๔ การหลับตามองเห็น, ความฝัน

๕ ภาพ, ภาพประหลาด, นิมิต

๖ ปิศาจ

vision (พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี)

๑ทิฏฺฐิ, ทสฺสน

๒ มายา, มโนนิมฺมาน

๓ อาภาสทสฺสน

(อาภาส = ความสวยงาม, ความรุ่งเรือง, แสงสว่าง, ท่าทาง)

ดูโพสในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย