เอกฉันท์ (บาลีวันละคำ 395)
เอกฉันท์
อ่านแบบไทยว่า เอก-กะ-ฉัน
บาลีเป็น “เอกจฺฉนฺท” อ่านว่า เอ-กัด-ฉัน-ทะ
“เอกจฺฉนฺท” ประกอบด้วย เอก + ฉนฺท = เอกจฺฉนฺท (บาลีซ้อน จ ตามอักขรวิธี)
“เอก” แปลว่า “หนึ่ง” ใช้ใน 2 สถานะ คือ (1) เป็นสังขยา (คำบอกจำนวน) เช่น “ชายหนึ่งคน” (เน้นที่จำนวน 1 คน = มุ่งจะกล่าวว่าชายที่เอ่ยถึงนี้มีเพียง “หนึ่งคน”) และ (2) เป็นคุณศัพท์ เช่น “ชายคนหนึ่ง” (ไม่เน้นที่จำนวน = มุ่งจะกล่าวถึงชายคนใดคนหนึ่งเท่านั้น)
ในที่นี้ “เอก” ใช้ในฐานะเป็นคุณศัพท์
“ฉนฺท” แปลว่า ความพอใจ, ความชอบใจ, ความยินดี, ความต้องการ, ความรักใคร่, ความปรารถนา, ความอยาก, ความประสงค์, สิ่งกระตุ้นใจ, แรงดลใจ, ความตื่นเต้น, ความตั้งใจ, การตกลงใจ
“เอกจฺฉนท – เอกฉันท์” ความหมายเด่นในภาษาบาลีคือ = ความชอบใจในสิ่งเดียวกัน หรือใจตรงกัน เช่นพอใจที่จะทำสิ่งใดสิ่งหนึ่งร่วมกัน
ความหมายเด่นในภาษาไทยคือ = การตกลงใจร่วมกัน หรือมีความเห็นเป็นอย่างเดียวกันทั้งหมด
ความหมายที่ตรงกันทั้งในบาลีและไทยคือ = ต้องไม่มีเสียงคัดค้าน จึงจะเรียกได้ว่า “เอกฉันท์”
: ถ้า “ฉันต้องเป็นเอก” ก็ยากที่จะมีเอกฉันท์
: แต่ถ้า “เราเป็นเอกร่วมกัน” ก็เอกฉันท์ทันที
บาลีวันละคำ (395)
14-6-56
เอก ค.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)
หนึ่ง.
สัง.
หนี่ง, ๑, (คน) หนึ่ง, ผู้เดียว
ฉนฺท (บาลี-อังกฤษ)
สิ่งกระตุ้นใจ, แรงดลใจ, ความตื่นเต้น; ความตั้งใจ, การตกลงใจ, ความปรารถนา, ความอยาก, ความประสงค์, ความพอใจ
ฉนฺท ป.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)
ฉันทะ, 1 ความพอใจ, ความชอบใจ ความยินดี, ความต้องการ, ความรักใคร่ในสิ่งนั้น ๆ, ความรักงาน (เป็นกลาง ๆ เป็นอกุศลก็มี เป็นกุศลก็มี, เป็นอัญญสมานาเจตสิกข้อ ๑๓, ที่เป็นอกุศล เช่นในกามฉันทะ ที่เป็นกุศล เช่น ข้อ ๑ ในอิทธิบาท ๔) 2. ความยินยอม, ความยอมให้ที่ประชุมทำกิจนั้น ๆ ในเมื่อตนมิได้ร่วมอยู่ด้วย, เป็นธรรมเนียมของภิกษุ ที่อยู่ในวัดซึ่งมีสีมารวมกัน มีสิทธิที่จะเข้าประชุมทำกิจของสงฆ์ เว้นแต่ภิกษุนั้นอาพาธจะเข้าร่วมประชุมด้วยไม่ได้ ก็มอบฉันทะคือ แสดงความยินยอมให้สงฆ์ทำกิจนั้น ๆ ได้
เอกฉันท์ (ประมวลศัพท์)
มีความพอใจอย่างเดียวกัน, เห็นเป็นอย่างเดียวกันหมด
เอกฉันท์
[เอกกะ-] ว. มีความเห็นเป็นอย่างเดียวกันหมด.
[๙๙] สห คาถาปริโยสานา เตน พฺราหฺมเณน สทฺธึ เอกจฺฉนฺทา
เอกปฺปโยคา เอกาธิปฺปายา เอกวาสนวาสิตา เตสํ อเนกปาณสหสฺสานํ
วิรชํ วีตมลํ ธมฺมจกฺขุํ อุทปาทิ ยงฺกิญฺจิ สมุทยธมฺมํ สพฺพนฺตํ นิโรธธมฺมนฺติ
ตสฺส จ พฺราหฺมณสฺส อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุจฺจิ ฯ
จูฬนิเทส พระไตรปิฎกเล่ม ๓๐ ข้อ ๙๙, ๑๑๕, ๕๓๑