สัญชาตญาณ (บาลีวันละคำ 411)

30 มิถุนายน 2013 Admin ชมรมธรรมธารา

สัญชาตญาณ

(บาลีแบบไทย)

อ่านว่า สัน-ชาด-ตะ-ยาน

ประกอบด้วย สัญชาต + ญาณ

“สัญชาต” บาลีเป็น “สญฺชาต” (สัน-ชา-ตะ) และเป็น “สชาต” (สะ-ชา-ตะ) ก็มี แปลว่า –

(1) “มีกำเนิดเหมือนกัน” เช่นเป็นคน ก็เป็นคนเหมือนกัน คนกับสัตว์เดรัจฉานไม่เรียกว่ามีกำเนิดเหมือนกัน

(2) “มีกำเนิดร่วมกัน” เช่นลูกที่เกิดจากพ่อแม่เดียวกัน

(3) “เกิดเอง” ไม่มีคนไปทำให้มันเกิดขึ้น = เกิดตามธรรมชาติ

“ญาณ” (ยา-นะ) แปลตามศัพท์ว่า “เครื่องมือช่วยรู้” “รู้สิ่งที่ควรรู้” หมายถึงความรู้จักคิดหรือรู้จักทำสิ่งใดสิ่งหนึ่ง (ดูเพิ่มเติมที่ “ญาณ” ในคำอื่นๆ)

สัญชาต + ญาณ = สัญชาตญาณ เป็นคำผสมแบบบาลีไทย ยังไม่พบในคัมภีร์บาลี

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 บอกความหมายของ “สัญชาตญาณ” ว่า –

“ความรู้ที่มีมาแต่กําเนิดของคนและสัตว์ ทําให้มีความรู้สึกและกระทําได้เองโดยไม่ต้องมีใครสั่งสอน เช่น สัญชาตญาณในการป้องกันตัว สัญชาตญาณในการรวมหมู่”

“สัญชาตญาณ” บัญญัติเทียบคำอังกฤษว่า instinct

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล instinct เป็นบาลีว่า “สหชญาณ” (สะ-หะ-ชะ-ยา-นะ) เกือบตรงกับ “สัญชาตญาณ” ของเรา

ระวัง : สัญชาตญาณ : สัญชาต(ะ) ไม่ใช่ สัญชาติ-

: “สัญชาตญาณ” บอกได้แค่ “ทำอะไรจึงจะรอด”

: ปัญญาที่อบรมอย่างเยี่ยมยอด บอกได้ว่า “จะรอดไปทำอะไร”

บาลีวันละคำ (411)

30-6-56

สญฺชาต ๑ (บาลี-อังกฤษ)

(ก.กิ.ของ สญฺชนติ) กลายเป็น, ผลิต, เกิดขึ้น having become, produced, arisen

(สญฺชาต+ภูต, และไวพจน์อื่นๆ) เต็มไปด้วย, โตขึ้นเป็น, อยู่ในสถานะ (+bhūta & other syn.). ˚-full of, grown into, being in a state of

สญฺชาต ๒ (คุณ.) (สํ+ชาต) มีกำเนิดเหมือนกัน, (มีกำเนิดร่วมกัน) of the same origin (congener)

สญฺชาต ค.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)

เกิดเอง.

สัญชาต-

[-ชาตะ-, -ชาดตะ-] ว. เกิดเอง เช่น สัญชาตสระ ว่า สระที่เกิดเอง. (ป.).

สัญชาตญาณ

[-ชาดตะ-] น. ความรู้ที่มีมาแต่กําเนิดของคนและสัตว์ ทําให้มีความรู้สึกและกระทําได้เองโดยไม่ต้องมีใครสั่งสอน เช่น สัญชาตญาณในการป้องกันตัว สัญชาตญาณในการรวมหมู่, สัญชาตเวค ก็ว่า. (อ. instinct).

instinct (สอ เสถบุตร)

สัญชาตญาณ, โดยสัญชาตญาณ, โดยไม่ได้ตั้งใจ

instinct

สหชญาณ, ปกติพุทฺธิ, สปยุตฺต

http://dictionary.tamilcube.com/pali-dictionary.aspx

(1) “สหชญาณ” (สะ-หะ-ชะ-ยา-นะ) แปลตามศัพท์ว่า “ความรู้ที่เกิดร่วมกัน”

(2) “ปกติพุทฺธิ” (ปะ-กะ-ติ-พุด-ทิ) = “ความรู้ที่เกิดขึ้นเองตามปกติ”

instinct : sahajañāṇa . pakatibuddhi . sapayutta .

instinctive : sahaja ; pakatisiddha .

instinctively : pakatiyā ; sahaja-buddhiyā .

มนุสฺสมํสํ สชาติกตาย ปฏิกฺขิตฺตํ

เนื้อมนุษย์พระผู้มีพระภาคทรงห้ามเพราะมนุษย์มีชาติเหมือนตน