สมี (บาลีวันละคำ 429)

สมี

อ่านว่า สะ-หฺมี

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 บอกไว้ว่า

“สมี : คําเรียกพระภิกษุผู้ต้องอธิกรณ์ขั้นปาราชิก; (คำโบราณ) คําใช้เรียกพระภิกษุ”

มีปัญหาว่า “สมี” ที่หมายถึงพระภิกษุผู้ต้องอธิกรณ์ขั้นปาราชิก มาจากภาษาอะไร ?

ความหมายท่อนท้ายที่ พจน.42 บอกไว้ว่า “(โบ) คําใช้เรียกพระภิกษุ” นั้น พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ 2493 บอกไว้ดังนี้ –

“สมี : (โบ) เป็นคำใช้เรียกพระภิกษุ, ภายหลังใช้เป็นคำเรียกพระภิกษุผู้ต้องอธิกรณ์”

ทำให้ได้ความชัดขึ้นอีกว่า แต่เดิมนั้น “สมี” เป็นคำใช้เรียกพระภิกษุปกติธรรมดาทั่วไป

ขอเสนอข้อพิจารณาดังนี้ –

1. ในภาษาบาลี คำที่ใกล้เคียงกับ “สมี” มากที่สุดคือ “สามี” ความหมายที่เราเข้าใจกันคือ ผัว, ชายที่เป็นคู่ครองของหญิง

2. “สามี” ยังมีความหมายอื่นอีก คือ เจ้าของ, ผู้ปกครอง, เจ้า, นาย พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “สามี” ว่า owner, ruler, lord, master

3. ในภาษาบาลี คำที่ชาวบ้านใช้เรียกนักบวชคำหนึ่งคือ “อยฺย” (ไอ-ยะ) นักบาลีในเมืองไทยมักแปลว่า “พระผู้เป็นเจ้า” (คนละความหมายกับ “พระเจ้า”) “พระคุณเจ้า” พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “อยฺย” ว่า gentleman, sire, lord, master

จะเห็นได้ว่า “สามี” กับ “อยฺย” มีความหมายตรงกัน ถ้าใช้ “อยฺย” เรียกนักบวชได้ ก็ใช้ “สามี” เรียกได้เช่นกัน

4. “สามี” สันสกฤตเป็น “สฺวามินฺ” (ที่เราใช้ว่า “สวามี”) สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน ให้คำแปลอย่างหนึ่งว่า “อาจารย์, ครูผู้สั่งสอนธรรมหรือเวท, พราหมณ์หรือบัณฑิตผู้คงแก่เรียน”

5. ในอินเดียก็เรียกนักบวชว่า “สวามี” เช่น สวามี วิเวกานันทะ, สวามี สัตยานันทปุรี (ท่านผู้นี้มาอยู่ในเมืองไทยระหว่าง 2475-2485)

6. “สามี-สวามี” ออกเสียงแบบอินเดียเป็น ซา-หมี, สวา-หมี ได้, แล้วกร่อนเป็น “สมี” เดิมใช้เรียกพระภิกษุทั่วไป ภายหลังจึงใช้เรียกเฉพาะพระภิกษุผู้ต้องอธิกรณ์ขั้นปาราชิก

: คนดี เสริมค่าของคำ

: คนระยำ ทำให้คำไร้ค่า

บาลีวันละคำ (429)

18-7-56

สมี ๑

  [สะหฺมี] น. คําเรียกพระภิกษุผู้ต้องอธิกรณ์ขั้นปาราชิก; (โบ) คําใช้เรียกพระภิกษุ.

สมี ๒

  [สะหฺมี] น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Sesbania sesban (L.) Merr. ในวงศ์ Leguminosae ดอกสีเหลืองมีประสีนํ้าตาล ใบคล้ายใบโสนใช้ทํายาและใช้ในพิธีพลีกูณฑ์. (ส. ศมี).

สามี

  น. ผัว, ชายที่เป็นคู่ครองของหญิง, คู่กับ ภรรยา หรือ ภริยา; นาย, เจ้าของ. (ป.; ส. สฺวามินฺ).

สวามิ, สวามี

  [สะหฺวา-] น. เจ้า, ผู้เป็นใหญ่, นาย; ผัว, ราชาศัพท์ใช้ว่า พระสวามี; เจ้าของ. (ส. สฺวามี, สฺวามินฺ; ป. สามิ).

สามี (บาลี-อังกฤษ)

๑. เจ้าของ, ผู้ปกครอง, เจ้า, นาย owner, ruler, lord, master

๒. สามี husband

สุวามี นาย a master

เมื่อ  พ.ศ.๒๔๗๕   ได้มีนักบวชฮินดูท่านหนึ่งเข้ามาศึกษา  และส่งเสริมความสัมพันธ์  ทางวัฒนธรรมระหว่างประเทศไทยกับอินเดีย  นักบวชท่านนี้คือ  สวามี  สัตยานันทปุรี  ซึ่งเป็นผู้เชี่ยวชาญทางด้านศาสนาและปรัชญาของอินเดีย  รวมทั้งเชี่ยวชาญทางภาษาสันสกฤษและภาษาอังกฤษด้วย

อยฺย (บาลี-อังกฤษ)

(นาม) สุภาพบุรุษ, เจ้าเหนือหัว, เจ้านาย, หัวหน้า

gentleman, sire, lord, master

(คุณ) ทรงคุณค่า, เป็นสุภาพบุรุษ, ทรงเกียรติ

worthy, gentlemanly, honourable

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย