วินยาธิการ (บาลีวันละคำ 485)
วินยาธิการ [1]
อ่านว่า วิ-นะ-ยา-ทิ-กาน
ประกอบด้วยคำ 2 คำ คือ วินย + อธิการ
“วินย” (วิ-นะ-ยะ) คำเดียวกับที่เราใช้ว่า “วินัย” รากศัพท์คือ วิ (คำอุปสรรค = วิเศษ, แจ้ง, ต่าง) + นี (ธาตุ แปลง นี > เน > นย = นำไป)
: วิ + นย แปลตามศัพท์ว่า “นำไปอย่างวิเศษ” = ฝึก, อบรม, กำจัด
ฝึก– ให้ทำความดีเป็น
อบรม– ให้นิสัยดีติดตัว
กำจัด– นิสัยที่ไม่ดีออกไป
“วินย–วินัย” ตามความหมายที่เข้าใจกันคือ กฎ, ระเบียบแบบแผน, ข้อบังคับ, ข้อปฏิบัติ
“อธิการ” (บาลีอ่านว่า อะ-ทิ-กา-ระ) รากศัพท์คือ อธิ (คำอุปสรรค = ยิ่ง, ใหญ่, ทับ) + กรฺ (ธาตุ ยืดเสียง กร > การ = ทำ)
: อธิ + การ แปลตามศัพท์ว่า “ทำอย่างยิ่งใหญ่” = ทำอย่างไว้ฝีมือ, ทำอย่างถวายชีวิต
“อธิการ” ตามความหมายทั่วไปคือ ผู้ทำการ, เจ้าการ, เจ้ากรณี, เจ้าของเรื่อง, เรื่องหรือกรณีที่กำลังพิจารณา
“อธิการ” ตามความหมายเฉพาะในที่นี้คือ เจ้าหน้าที่, ผู้ได้รับมอบหมายหรือแต่งตั้งให้มีหน้าที่รับผิดชอบในเรื่องราวหรือกิจการนั้นๆ
“วินยาธิการ” หมายถึงพระที่ได้รับแต่งตั้งให้มีหน้าที่รับผิดชอบในกรณีที่มีภิกษุสามเณรละเมิดวินัย หรือประพฤติมิชอบปรากฏต่อสาธารณะ
“พระวินยาธิการ” มีผู้เรียกเป็นภาษาปาก แต่เป็นที่เข้าใจกันดีว่า “ตำรวจพระ”
“วินยาธิการ” (วินัย + อธิการ) อ่านว่า วิ-นะ-ยา-ทิ-กาน ไม่ใช่ วิน-ยา-ทิ-กาน
ทำนองเดียวกับนามสมณศักดิ์พระราชาคณะ “พระราชวินยาภรณ์” (-ราด-ชะ-วิ-นะ-ยา-พอน = – วินัย + อาภรณ์ แปลว่า “ผู้มีวินัยเป็นเครื่องประดับ”) มีผู้อ่านผิดเป็น พระราช-วิน-ยา-ภรณ์ แล้วเลยมีผู้เขียนตามความเข้าใจผิดว่า “พระราชวิญญาภรณ์” กลายเป็นคนละคำไป
: คุมตัวเองไม่ดี จึงต้องมีตำรวจ
: คุมตัวเองเข้มงวด ไม่มีตำรวจ ก็ดี
—————
(พระวินยาธิการ ที่เจ้าคณะจังหวัด…สั่งยุบหน่วยงานนี้ คืออะไร -Suwit Yongwanit ถาม)
12-9-56