สัพเพเหระ (บาลีวันละคำ 508)

สัพเพเหระ

เป็นภาษาอะไร ?

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 บอกไว้ว่า

“สัพเพเหระ : (ภาษาปาก) ไม่เป็นชิ้นเป็นอัน, ไม่ใช่สิ่งสําคัญ, เช่น ของสัพเพเหระ เรื่องสัพเพเหระไม่มีประโยชน์”

“สัพเพ..” รูปคำเป็นบาลี เช่นในคำว่า สพฺเพ สตฺตา (สัพเพ สัตตา)

แต่ “..เหระ” ไม่มีคำรูปนี้ในบาลี

1. ลากเข้าความ

ภาษาไทยมีคำว่า “เหรา” (เห-รา) เป็นชื่อแมงดาทะเล และชื่อสัตว์ในนิยายมีรูปครึ่งนาคครึ่งมังกร

อาจลากไปหาความได้ว่า เหราเป็นสัตว์ในนิยาย ไม่มีสาระจริงจัง เมื่อเห็นอะไรไม่มีสาระเราจึงพูดว่า “สัพเพเหรา” ในความหมายว่า “ทั้งหมดนั่นไม่มีสาระ” แล้ว “สัพเพเหรา” ก็กร่อนเป็น “สัพเพเหระ”

2. ลากเข้าวัด

สัพเพ (บาลีเป็น “สพฺเพ”) เป็นศัพท์ที่แจกรูปแล้ว คำเดิมคือ “สพฺพ” (สับ-พะ) แปลว่า ทั้งหมด, ทั้งปวง, ทั้งสิ้น, ทุกอย่าง

“สพฺพ” หมายความว่ารวมกันทั้งหมด ไม่แยกว่าอะไรเป็นอะไร ดีชั่ว สำคัญหรือไม่สำคัญก็ปนกันอยู่ในนั้น จึงตีความได้ว่า “ไม่เป็นชิ้นเป็นอัน, ไม่ใช่สิ่งสําคัญ” เพราะถ้าเป็นชิ้นเป็นอันหรือเป็นสิ่งสําคัญ ก็คงไม่เอาไปปนกันเช่นนั้น

พูดว่า “รวมกันทั้งหมด” บาลีจะเป็น สพฺพ + หิ (วิภัตตินาม) ถ้าเป็นปุงลิงค์ จะได้รูปเป็น “สพฺเพหิ” และถ้าต้องการเน้นให้หนักแน่น ก็เอา สพฺเพหิ + เอว (เอ-วะ) จะได้รูปเป็น “สพฺเพเหว” (สับ-เพ-เห-วะ)

ในคัมภีร์บาลีพบคำว่า สพฺพ + หิ ทั้งหมด 492 แห่ง เป็น “สพฺเพหิ” 341 แห่ง เป็น “สพฺเพเหว” 151 แห่ง หรือเกือบครึ่งหนึ่งของทั้งหมด

“สัพเพเหวะ” ยกมาพูดในคำไทย เขียน ว กับ ร คล้ายกัน คนไม่คุ้นบาลีอ่านผิด จึงกลายเป็น “สัพเพเหระ” (ทำนองเดียวกับ “ใน” กลายเป็น “ณ”)

3. สันนิษฐาน

มีผู้แสดงความเห็นว่า “..เหระ” น่าจะเป็นภาษาของภาคใดภาคหนึ่งในประเทศไทย มีความหมายอย่างเดียวกับ “สัพเพ” นั่นเอง ตามลักษณะคำไทยที่เอาคำที่มีความหมายอย่างเดียวกันมาพูดควบกัน เช่น ถนนหนทาง เสื่อสาดอาสนะ

แถลง :

ได้พยายามค้นดูว่า มีผู้รู้อธิบายที่มาของคำนี้ไว้ที่ไหนบ้าง ก็หาไม่พบ ท่านผู้ใดพบเห็นหรือรู้ที่มา ขอได้โปรดแจ้งสู่กันทราบเพื่อเป็นองค์ความรู้ร่วมกัน โรค “ลากเข้าความ” หรือ “ลากเข้าวัด” จะได้บรรเทาเบาบางลงบ้าง

: “สัพเพเหระ” อาจเป็นเรื่องที่มีสาระ

เหมือน-กองขยะมองให้ดีก็มีศิลป์

—————-

(งมหาตามกำลัง ตามคำขอของพระคุณท่าน ชาญชิต ติสิรยานุสรณ์)

5-10-56

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย