ภูริช (บาลีวันละคำ 4,245)
ภูริช
ปัญญาประดิษฐ์ตัวจริง
อ่านว่า พู-ริด
“ภูริช” อ่านแบบบาลีว่า พู-ริ-ชะ รากศัพท์มาจาก ภูริ + ช
(๑) “ภูริ”
อ่านว่า พู-ริ รากศัพท์มาจาก –
(1) ภู (ธาตุ = มี, เป็น) + ริ ปัจจัย
: ภู + ริ = ภูริ แปลตามศัพท์ว่า “ธรรมชาติที่มีอยู่เป็นอยู่” “สิ่งที่มีอยู่” “สิ่งที่มีอยู่เป็นอยู่”
(2) ภู (แทนศัพท์ว่า “ภูต” = มีอยู่, เป็นอยู่) + รมฺ (ธาตุ = ยินดี) + อิ ปัจจัย, ลบ มฺ ที่สุดธาตุ (รมฺ > ร)
: ภู + รมฺ = ภูรมฺ > ภูร + อิ = ภูริ แปลตามศัพท์ว่า “ธรรมชาติที่ยินดีในประโยชน์ที่มีอยู่”
“ภูริ” (บาลีเป็น “ภูรี” อีกรูปหนึ่ง) (อิตถีลิงค์) ใช้ในความหมายดังนี้ –
(1) (เป็นคำนาม) ความรู้, ความเข้าใจ, พุทธิปัญญา (knowledge, understanding, intelligence)
(2) (เป็นคำนาม) โลก, แผ่นดิน (the earth)
(3) (เป็นคุณศัพท์) กว้าง, แผ่กว้าง, มากมาย, อุดม (wide, extensive, much, abundant)
บาลี “ภูริ” สันสกฤตก็เป็น “ภูริ”
สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ดังนี้ –
(สะกดตามต้นฉบับ)
“ภูริ : (คำวิเศษณ์) มาก; much, many;- (คำนาม) นามพระวิษณุ; พระพรหม; พระศิวะ; วัน; ทองครรม; a name of Vishṇu; Brahmā; Śiva; a day; gold.”
ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 เก็บคำว่า “ภูริ” และ “ภูรี” ไว้หลายคำ บอกไว้ดังนี้ –
(1) ภูริ ๑ : (คำวิเศษณ์) มาก. (ป., ส.).
(2) ภูริ ๒ : (คำนาม) แผ่นดิน. (ป.).
(3) ภูริ ๓, ภูรี : (คำนาม) ความฉลาด, ปัญญา. (ป.).
(๒) “ช”
อ่านว่า ชะ รากศัพท์มาจาก ชนฺ (ธาตุ = เกิด) + กฺวิ ปัจจัย, ลบ นฺ ที่สุดธาตุและ กวิ
: ชนฺ + กฺวิ = ชนกฺวิ > ชน > ช แปลตามศัพท์ว่า “(สิ่งที่) เกิด–”
ขยายความแทรก :
“ช” คำเดียวแปลว่า “เกิด” โดยปกติแล้วจะไม่ใช้เดี่ยว ๆ คือจะมีแต่คำว่า “ช” ตัวเดียวไม่ได้ จะต้องมีคำอื่นอยู่ข้างหน้า หรือเป็นคำที่ใช้ต่อท้ายคำอื่น จึงจะแปลว่า “เกิด” ได้ เช่น –
“อนุช” “อนุชา” แปลว่า “ผู้เกิดภายหลัง”
“วาริช” แปลว่า “สิ่งที่เกิดในน้ำ” “สิ่งที่เกิดจากน้ำ” หรือ “สิ่งที่เกิดเพราะน้ำ” แล้วแต่ว่าคำไหนจะมีความกลมกลืนดีกว่ากัน
ภูริ + ช = ภูริช (พู-ริ-ชะ) แปลตามศัพท์ว่า (1) “เกิดจากแผ่นดิน” (2) “เกิดจากปัญญา”
“ภูริช” ใช้ในภาษาไทยรูปเหมือนบาลี แต่อ่านว่า พู-ริด
“ภูริช” ยังไม่ได้เก็บไว้ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554
ขยายความ :
“ภูริช” รูปคำงาม เสียงดี มีความหมายเด่น เหมาะที่จะเป็นชื่อคน เป็นชายก็ใช้ว่า “ภูริช” ตรงตัว เป็นหญิงก็แผลงเป็น “ภูริชา” อ่านว่า พู-ริ-ชา ขอฝากเป็นอภินันทนาการแก่นักตั้งชื่อทั้งปวง
ถ้ายังไม่มีใครคิดคำนี้ ก็ฝากให้เพิ่มไว้ในทำเนียบชื่ออีกคำหนึ่ง
ถ้ามีคนคิดขึ้นแล้ว ก็ฝากให้รู้จักคำแปลและความหมายที่ถูกต้อง
รับรองว่า ดีกว่าหลาย ๆ ชื่อที่เอาอักษรตัวนั้นตัวนี้มาประสมกันเอง แบบที่คนสมัยใหม่นิยมตั้งกัน อ่านก็ยาก เขียนก็ยาก เขียนตามคำบอกก็สะกดไม่ถูก เขียนได้อ่านถูกก็ไม่รู้ว่าแปลว่าอะไร
“ภูริช” “ภูริชา” เขียนง่าย อ่านง่าย ความหมายดี – ผู้เกิดมาจากปัญญา หรือผู้มีปัญญาหนาแน่นดังแผ่นปฐพี
…………..
ดูก่อนภราดา!
: มีปัญญาหนาแน่นเท่าแผ่นพิภพ
: เพราะรู้จบกระบวนจิตปิดอกุศล
: รู้อะไรในพิภพจบสกล
: ใจของตนไม่รู้จักก็ดักดาน
#บาลีวันละคำ (4,245)
26-1-67
…………………………….
…………………………….