บริสุทธิ์ (บาลีวันละคำ 1,013)

บริสุทธิ์

อ่านว่า บอ-ริ-สุด

บาลีเป็น “ปริสุทฺธิ” อ่านว่า ปะ-ริ-สุด-ทิ

ประกอบด้วย ปริ + สุทฺธิ

“ปริ” (ปะ-ริ) เป็นคำอุปสรรค แปลว่า รอบ, เวียนรอบ, ทั่วไป, เต็มไปหมด, รวมหมด

“สุทฺธิ” (สุด-ทิ) รากศัพท์มาจาก สุธฺ (ธาตุ = สะอาด) + ติ ปัจจัย, แปลง ติ เป็น ทฺธิ, ลบ ธฺ ที่สุดธาตุ

: สุธฺ > สุ + ติ > ทฺธิ = สุทฺธิ แปลตามศัพท์ว่า “ความสะอาด”

ปริ + สุทฺธิ = ปริสุทฺธิ แปลตามศัพท์ว่า “สภาวะเป็นเหตุหมดจดรอบด้านจากมลทินมีราคะเป็นต้นแห่งสัตว์โลก” หมายถึง ความบริสุทธิ์, การทำให้บริสุทธิ์, ความแท้จริง, คุณลักษณะที่เชื่อได้แน่นอน (purity, purification, genuineness, sterling quality)

“ปริสุทฺธิ” ใช้ในภาษาไทยว่า “บริสุทธิ์”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกความหมายของ “บริสุทธิ์” ในภาษาไทยไว้ว่า –

(1) (คำวิเศษณ์) แท้, ไม่มีอะไรเจือปน, เช่น ทองบริสุทธิ์,

(2) ปราศจากมลทิน, ปราศจากความผิด, เช่น เป็นผู้บริสุทธิ์,

(3) หมดจดไม่มีตําหนิ เช่น เพชรบริสุทธิ์ เครื่องแก้วบริสุทธิ์;

(4) เรียกสาวพรหมจารีว่า สาวบริสุทธิ์.

(5) (คำนาม) แร่ชนิดหนึ่ง คือตะกั่วที่ใช้ผสมเป็นนวโลหะ.

พุทธภาษิต :

อตฺตนา ว  กตํ  ปาปํ

อตฺตนา  สงฺกิลิสฺสติ

ตัวทำชั่วเอง

ตัวก็สกปรกเอง

อตฺตนา  อกตํ  ปาปํ

อตฺตนา ว  วิสุชฺฌติ

ตัวไม่ได้ทำชั่ว

ตัวก็บริสุทธิ์เอง

สุทฺธิ  อสุทฺธิ  ปจฺจตฺตํ

บริสุทธิ์ ไม่บริสุทธิ์ รู้อยู่แก่ใจตัว

นาญฺโญ  อญฺญํ  วิโสธเย.

สังคมออกใบรับรองความบริสุทธิ์ให้กันไม่ได้

—–

ที่มา: อัตตวรรค ธรรมบท พระไตรปิฎกเล่ม ๒๕ ข้อ ๒๓

(สำนวนแปลของผู้เขียนบาลีวันละคำ)

25-2-58

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย