เวฬุวัน (บาลีวันละคำ 1,020)

เวฬุวัน

อ่านว่า เว-ลุ-วัน

ประกอบด้วย เวฬุ + วัน

(๑) “เวฬุ”

รากศัพท์มาจาก วิ (ธาตุ = ไป, เป็นไป) + อุ ปัจจัย, แปลง อิ (ที่ วิ) เป็น เอ, ลง ฬ อาคม

: วิ > เว + ฬ = เวฬ + อุ = เวฬุ แปลตามศัพท์ว่า “ต้นไม้ที่เป็นไปทั่วไป” (คือเกิดขึ้นและมีอยู่ทั่วไป) หมายถึง ไม้ไผ่ (a bamboo)

(๒) “วัน”

บาลีเป็น “วน” (วะ-นะ) รากศัพท์มาจาก วนฺ (ธาตุ = เสพ, คบหา, ส่งเสียง) + อ ปัจจัย

: วนฺ + อ = วน แปลตามศัพท์ว่า (1) “ที่เป็นที่เสพสุขแห่งเหล่าสัตว์” (2) “ที่เป็นที่ส่งเสียงแห่งเหล่าสัตว์” (3) “ที่อันผู้ต้องการวิเวกเสพอาศัย”

“วน” นักเรียนบาลีนิยมแปลกันว่า “ป่า”

คำว่า “ป่า” ในภาษาไทยมักรู้สึกกันว่าเป็นสถานที่รกทึบ มีอันตรายจากสัตว์ป่า และเป็นสถานที่น่ากลัว

คำว่า “วน” ในภาษาบาลีมีความหมายดังนี้ :

(1) สถานที่อันน่ารื่นรมย์และเป็นที่เล่นกีฬา (as a place of pleasure & sport) : wood = ป่าไม้

(2) สถานที่มีอันตรายและน่าสะพรึงกลัว (as well as of danger & frightfulness) : jungle = ไพรสณฑ์

(3) สถานที่อาศัยของนักบวช มีชื่อเสียงในทางวิเวก (as resort of ascetics, noted for its loneliness) : forest = ป่าดงพงไพร

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า (สะกดตามต้นฉบับ) –

“วน : (คำนาม) อรัณย์, ป่า; น้ำ; ที่อยู่, ที่อาศรัย, บ้าน, เรือน; น้ำตก; a forest, a wood, a grove; water; a residence, a dwelling or abode, a house; a cascade or waterfall.”

เวฬุ + วน = เวฬุวน แปลตามศัพท์ว่า “ป่าไผ่”

“เวฬุวัน” เป็นชื่อสถานที่ในพุทธประวัติ เดิมเป็นสวนที่ประพาสพักผ่อนของพระเจ้าพิมพิสาร อยู่ไม่ใกล้ไม่ไกลจากพระนครราชคฤห์ เป็นที่ร่มรื่นสงบเงียบ มีทางไปมาสะดวก พระเจ้าพิมพิสารถวายเป็นสังฆาราม นับเป็นวัดแรกในพระพุทธศาสนา

“เวฬุวัน” เป็นที่ประชุมพระสงฆ์สาวกครั้งสำคัญครั้งหนึ่ง พระพุทธเจ้าทรงแสดงหลักคำสอนในพระพุทธศาสนาที่เรียกว่า “โอวาทปาติโมกข์” ในที่ประชุมนั้น เป็นที่มาของวัน “มาฆบูชา” ที่ชาวพุทธรู้จักกันทั่วไปมาจนทุกวันนี้

พุทธภาษิต (ตรัสที่เวฬุวัน) :

ผลํ  เว  กทลึ  หนฺติ

ผลํ  เวฬุํ  ผลํ  นฬํ

สกฺกาโร  กาปุริสํ  หนฺติ

คพฺโภ  อสฺสตรึ  ยถา.

ปลีกล้วยฆ่าต้นกล้วย

ขุยไผ่ฆ่าต้นไผ่ ดอกอ้อฆ่าต้นอ้อ

ลูกม้าอัสดรฆ่าแม่ม้า ฉันใด

ลาภสักการะย่อมฆ่าบุรุษถ่อยได้ฉันนั้น

มาฆปูรณมีบูชา

4-3-58

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย