วุฒิภาวะ (บาลีวันละคำ 1,085)

วุฒิภาวะ [2]

อ่านว่า วุด-ทิ-พา-วะ

บาลีเป็น “วุฑฺฒิภาว” อ่านว่า วุด-ทิ-พา-วะ

ประกอบด้วย วุฑฺฒิ + ภาว

(๑) “วุฑฺฒิ” (วุด-ทิ)

รากศัพท์มาจาก วทฺธฺ (ธาตุ = เจริญ) + ติ ปัจจัย, แผลง อะ ที่ ว-(ทฺธ) เป็น อุ, ลบ ท, แปลง ธฺ ที่สุดธาตุ เป็น ฑฺ, แปลง ต ที่ ติ ปัจจัยเป็น ฒ

: วทฺธฺ > วุทฺธ > วุธ > วุฑ + ติ = วุฑฺติ > วุฑฺฒิ แปลว่า การเพิ่ม, ความงอกงาม, ความคืบหน้า, ความรุ่งเรือง (increase, growth, furtherance, prosperity)

“วุฑฺฒิ” ในภาษาไทยตัด ฑ ออก ใช้เป็น “วุฒิ” อ่านว่า วุด-ทิ (มักอ่านกันผิดๆ ว่า วุด)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“วุฒิ, วุฒิ– : (คำนาม) ภูมิรู้; ความเจริญ, ความงอกงาม, ความเป็นผู้ใหญ่. (ป. วุฑฺฒิ; ส. วฺฤทฺธิ).”

(๒) “ภาวะ”

บาลีเป็น “ภาว” (พา-วะ) รากศัพท์มาจาก ภู (ธาตุ = มี, เป็น) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, แผลง อู เป็น โอ, แปลง โอ เป็น อาว

: ภู + ณ = ภูณ > ภู > โภ > ภาว แปลว่า ความมี, ความเป็น, ภาวะ, ธรรมชาติ (being, becoming, condition, nature)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ภาว-, ภาวะ : (คำนาม) ความมี, ความเป็น, ความปรากฏ, เช่น ภาวะน้ำท่วม ภาวะเศรษฐกิจตกต่ำ. (ป., ส.).”

วุฒิ + ภาวะ = วุฒิภาวะ แปลตามศัพท์ว่า “ภาวะที่เจริญ” “ภาวะที่เป็นผู้ใหญ่”

“วุฒิภาวะ” บัญญัติแทนคำอังกฤษว่า maturity

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล maturity เป็นบาลีว่า

(1) pariṇatatta ปริณตตฺต (ปะ-ริ-นะ-ตัด-ตะ) = สภาพที่สุกงอม

(2) pakkatta ปกฺกตฺต (ปัก-กัด-ตะ) = สภาพที่แก่เต็มที่, อาการที่สุกได้ที่

พจนานุกรม สอ เสถบุตร แปล maturity ว่า –

1. แก่

2. สุก, ทำให้สุก, บ่ม, เก็บไว้ให้ได้ที่, ได้ที่

3. เป็นผู้ใหญ่, ครบอายุ, ถึงกำหนด

4. (ตรึกตรอง) โดยรอบคอบ

“วุฒิภาวะ” หมายถึง ความสามารถในการยับยั้งชั่งใจหรือควบคุมอารมณ์ความต้องการของตนเอง, ภาวะที่ได้รับการพัฒนาเต็มบริบูรณ์ ทำให้บุคคลมีคุณสมบัติ คุณภาพเต็มตัวในด้านบุคลิกภาพและพฤติกรรมด้านอารมณ์ มีเหตุผลในการตัดสินใจกระทำหรือยับยั้งการกระทำสมควรแก่ภาวะ ฐานะ หน้าที่ของตน

คำว่า “วุฒิภาวะ” ยังไม่ได้เก็บไว้ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554

: มีชีวิตอยู่นานวัน ไม่ใช่หลักประกันว่าจะมีวุฒิภาวะ

10-5-58

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย