สังวัธยาย (บาลีวันละคำ 1,215)

สังวัธยาย

อ่านว่า สัง-วัด-ทะ-ยาย

“สังวัธยาย” บาลีเป็น “สชฺฌาย” สันสกฤตเป็น “สฺวาธฺยาย”

“สชฺฌาย” อ่านว่า สัด-ชา-ยะ รากศัพท์มาจาก ส (มี, พร้อม, ของตน) + อธิ (ยิ่ง, ใหญ่, ทับ) อิ (ธาตุ = สวด, ศึกษา) + อ ปัจจัย, แปลง อธิ เป็น อชฺฌ, แปลง อิ เป็น ย, ทีฆะ (ยืดเสียง) อะ ที่ –ฌ เป็น อา (สชฺฌ > สชฺฌา)

: ส + อธิ > อชฺฌ = สชฺฌ + อิ > ย = สชฺฌย > สชฺฌาย แปลตามศัพท์ว่า “การสวดพร้อมหมดอย่างยิ่ง” “การศึกษาอย่างยิ่ง (ซึ่งมนตร์) ของตน”

“สชฺฌาย” หมายถึง การสาธยาย, การสวด, การท่อง (repetition, rehearsal study)

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า –

(สะกดตามต้นฉบับ)

“สฺวาธฺยาย : (คำนาม) การอัธยายมนตร์เงียบๆ หรือสังวัธยายมนตร์ในใจ; เวทหรือพระเวท; การอัธยายหรือศึกษาพระเวท; inaudible reading or muttering of prayers; the Vedas or scripture; perusal or study of the Vedas.”

กระบวนการกลายรูป :

(๑) สชฺฌาย (บาลี) > สฺวาธฺยาย (สันสกฤต)

1) สชฺฌ– กลายรูปเป็น สฺวาธฺย–

: ส– > สฺวา–

: –ชฺฌ– > –ธฺย– (เทียบ มชฺฌ > มธฺย, มชฺฌิม > มธฺยม)

2) รูปที่ยังเหมือนกันอยู่คือ –าย

: สชฺฌ + –าย = สชฺฌาย

: สฺวาธฺย + –าย = สฺวาธฺยาย

(๒) สฺวาธฺยาย (สันสกฤต) > สังวัธยาย (ไทย)

1) สฺวาธฺย– กลายรูปเป็น สังวัธย–

: สฺ– > สัง–

: –วาธฺย– > –วัธย–

2) รูปที่ยังเหมือนกันอยู่คือ –าย

: สฺวาธฺย + –าย = สฺวาธฺยาย

: สังวัธย– + –าย = สังวัธยาย

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“สังวัธยาย : (คำกริยา) ท่องบ่น, อ่านดัง ๆ เพื่อให้จําได้, สวดท่องให้จําได้. (ส. สฺวาธฺยาย; ป. สชฺฌาย).”

: สชฺฌาย > สฺวาธฺยาย > สังวัธยาย

และอีกรูปหนึ่ง : สาธยาย

: สชฺฌาย > สฺวาธฺยาย > สาธยาย (สฺวา– > สา-)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“สาธยาย : (คำนาม) การท่อง, การสวด, การทบทวน, เช่น สาธยายมนต์, (ภาษาปาก) การชี้แจงแสดงเรื่อง เช่น สาธยายอยู่นั่นแหละ ไม่รู้จักจบเสียที. (ส. สฺวาธฺยาย; ป. สชฺฌาย).”

: ความดี ไม่ได้จบแค่ท่องจำไว้ในใจ

: แต่ต้องก้าวหน้าไปจนถึงทำได้จริงๆ

————–

(ตามคำขอของพระคุณท่าน Phra Itthiyawat Chodipanyo)

26-9-58

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย