คำสองความ (บาลีวันละคำ 1,316)

คำสองความ

คัมภีร์พระธรรมบท พระไตรปิฎกเล่ม 25 ข้อ 17 (อรหันตวรรค) มีคาถาบทหนึ่งว่าดังนี้ –

อสฺสทฺโธ  อกตญฺญู  จ

สนฺธิจฺเฉโท  จ  โย  นโร

หตาวกาโส  วนฺตาโส

ส  เว  อุตฺตมโปริโส.

(อัสสัทโธ  อะกะตัญญู  จะ

สันธิจเฉโท  จะ  โย  นะโร

หะตาวะกาโส  วันตาโส

สะ  เว  อุตตะมะโปริโส.)

คาถานี้เป็นกลบท มีความ 2 นัย กล่าวคือ :

ความนอก : ลักษณะคนเลว

โย  นโร = นรชนใด

อสฺสทฺโธ = ไร้ศรัทธา

อกตญฺญู = ไม่รู้คุณท่าน

สนฺธิจฺเฉโท = เป็นนักตัดช่องย่องเบา

หตาวกาโส = ทำตัวให้เสียโอกาส

วนฺตาโส = สิ้นหวัง

ส  เว  อุตฺตมโปริโส = นรชนนั้นแลเป็นยอดเลว.

ความใน : ลักษณะพระอรหันต์

โย  นโร = นรชนใด

อสฺสทฺโธ = ไม่ต้องเชื่อคนอื่น เพราะรู้ชัดด้วยตนเองแล้ว

อกตญฺญู = รู้แจ้งพระนฤพานอันปลอดจากการปรุงแต่ง

สนฺธิจฺเฉโท = ตัดวงจรการเวียนตายเวียนเกิดได้แล้ว

หตาวกาโส = กำจัดโอกาสที่จะเกิดมารับสุขทุกข์ซ้ำซากได้หมดแล้ว

วนฺตาโส = จบกิจแล้วจึงไม่ต้องวาดหวังอะไรอีก

ส  เว  อุตฺตมโปริโส = นรชนนั้นแลเป็นยอดมนุษย์.

คำแปลศัพท์ :

(ภาษาอังกฤษจากพจนานุกรมบาลี-อังกฤษ)

(๑) อสฺสทฺธ = ไม่เชื่อ, ไม่มีศรัทธา (not believing, without faith)

(๒) อกตญฺญู = (1) ไม่รู้จักคุณที่คนอื่นทำไว้ (ungrateful) (2) รู้สึกสภาวะที่ไม่มีปัจจัยปรุงแต่ง, คือ รู้แจ้งซึ่งพระนิพพาน (knowing the Uncreated, i. e. knowing Nibbāna)

(๓) สนฺธิจฺเฉท = (1) การงัดแงะเข้าไปในบ้านผู้อื่น (housebreaking) (2) ผู้ไม่ถือกำเนิด (one who has brought rebirths to an end)

(๔) หตาวกาส = ผู้ขจัดโอกาสทุกอย่าง (ทั้งดีและชั่ว) (who has cut off every occasion [for good and evil])

(๕) วนฺตาส = ผู้เลิกความปรารถนาทั้งหมด, พระอรหันต์ (one who has given up all wishes, an Arahant)

(ศึกษารายละเอียดเพิ่มเติมได้จากคัมภีร์ธัมมปทัฏฐกถา (อรรถกถาธรรมบท) ภาค ๔ เรื่องพระสารีบุตรเถระ)

: อ่านคำให้รู้ความนัย

: ไม่ยากเท่าอ่านใจให้รู้ความจริง

5-1-59

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย