ปริมณฑล (บาลีวันละคำ 1,323)

ปริมณฑล

อ่านว่า ปะ-ริ-มน-ทน

ประกอบด้วย ปริ + มณฑล

(๑) “ปริ” (ปะ-ริ)

เป็นคำอุปสรรค (คำสำหรับใช้เติมข้างหน้าคำนามหรือคำกริยาที่เป็นรูปคำบาลีหรือสันสกฤตให้มีความหมายแผกเพี้ยนไปจากเดิม หรือมีความหมายตรงข้ามกับความหมายเดิมเป็นต้น และถือเป็นคำเดียวกับคำนามหรือคำกริยานั้น เพราะตามปรกติจะไม่ใช้ตามลำพัง) มีความหมายว่า รอบ, เวียนรอบ; ทั่วไป, เต็มไปหมด, รวมหมด (around, round about; all round, completely, altogether)

(๒) “มณฑล”

บาลีเขียน “มณฺฑล” (มีจุดใต้ ณ) อ่านว่า มัน-ดะ-ละ รากศัพท์มาจาก มณฺฑฺ (ธาตุ = ประดับ) + อล ปัจจัย

: มณฺฑ + อล = มณฺฑล แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ประดับ” “สิ่งที่ประดับด้วยส่วนย่อย”

“มณฺฑล” ในภาษาบาลีมีความหมายดังนี้ –

(1) วงกลม (circle)

(2) วงกลมของพระอาทิตย์หรือพระจันทร์ (the disk of the sun or moon)

(3) แผ่น, พื้นที่กลมราบ (a round, flat surface)

(4) พื้นที่ซึ่งกั้นรอบและประกอบกิจหรือมีอะไรเกิดขึ้นในนั้น, เขตวงกลมอันเป็นที่แสดงละครสัตว์ (an enclosed part of space in which something happens, a circus ring)

(5) สิ่งที่อยู่ในขอบเขตหรือเขตจำกัด, กลุ่ม (anything comprised within certain limits or boundaries, a group)

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“มณฑล : (คำนาม) วง เช่น สุริยมณฑล คือ วงรอบดวงอาทิตย์ จันทรมณฑล คือ วงรอบดวงจันทร์, บริเวณ เช่น มณฑลพิธี, เขตปกครองที่แบ่งออกเป็นส่วนใหญ่ ๆ; พระแท่นที่วงด้ายสายสิญจน์ เรียกว่า พระแท่นมณฑล. (ป., ส.)”

ปริ + มณฺฑล = ปริมณฺฑล (ปะ-ริ-มัน-ดะ-ละ) เขียนแบบไทย “ปริมณฑล” (ปะ-ริ-มน-ทน) แปลตามศัพท์ว่า “รอบวงกลม”

“ปริมณฺฑล” ในบาลีใช้ในความหมายว่า –

(1) กลม, เป็นวงกลม (round, circular) เท่าความหมายปกติของ “มณฺฑล”

(2) เพียบพร้อม, สมบูรณ์, ถูกต้อง, น่าพอใจ (rounded off, complete, correct, pleasant)

(3) ในกรณีขยายความเมื่อกล่าวถึงการนุ่งห่มหรือการแต่งกาย เช่นในสิกขาบทว่าด้วยเสขิยวัตรของภิกษุว่า “พึงนุ่งห่มให้เป็นปริมณฑล” หมายถึง นุ่งห่มสุภาพเรียบร้อย (dress or cover oneself all round, dress politely)

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ปริมณฑล : (คำนาม) วงรอบ; จังหวัดรอบกรุงเทพมหานคร ได้แก่ นครปฐม นนทบุรี สมุทรสาคร สมุทรปราการ ฉะเชิงเทรา และปทุมธานี; ความเรียบร้อย เช่น นุ่งห่มให้เป็นปริมณฑล. (ป.).”

: ใจเป็นศูนย์กลาง เรือนร่างเป็นปริมณฑล

: โปรดดูแลใจของตน-อย่าให้น้อยกว่าที่ดูแลร่างกาย

13-1-59

ต้นฉบับ