อนุญาต – อนุมัติ (บาลีวันละคำ 1,328)

อนุญาต – อนุมัติ

ต่างกันหรือไม่

(๑) “อนุญาต” (อะ-นุ-ยาด)

บาลีเป็น “อนุญฺญาต” (อะ-นุน-ยา-ตะ, มี ญฺ สะกดอีกตัวหนึ่ง) รากศัพท์มาจาก อนุ + ญฺ + ญาต

“อนุ” เป็นคำอุปสรรค มีความหมายว่า –

(1) ภายหลัง, ข้างหลัง (after, behind)

(2) ไปยัง, ตรงไปยังเป้าหมาย, ดำเนินต่อไป, ข้ามไปยัง, ข้างหน้า (for, towards an aim, on to, over to, forward)

“ญาต” รากศัพท์มาจาก ญา (ธาตุ = รู้) + ต ปัจจัย

: ญา + ต = ญาต แปลตามศัพท์ว่า “อัน-รู้แล้ว” หมายถึง สิ่งที่ถูกรู้, เรื่องที่รับรู้

อนุ + ญฺ + ญาต = อนุญฺญาต แปลว่า “อัน-ตามรู้แล้ว” “อัน-รู้แล้วภายหลัง” หมายถึง มีกิจ มีความประสงค์ มีเรื่องราวอันใดอันหนึ่งเกิดขึ้นก่อน แล้วมีผู้ตามไปรับรู้ทีหลัง หมายถึง ได้รับอนุญาต, ได้รับอนุมัติ, ได้รับการยินยอม, ได้รับอนุญาตให้ไป, ได้รับอนุญาตให้บวช (permitted, allowed; sanctioned, given leave, ordained)

(๒) “อนุมัติ” (อะ-นุ-มัด)

บาลีเป็น “อนุมติ” (อะ-นุ-มะ-ติ) รากศัพท์มาจาก อนุ + มติ

“อนุ” (ดูข้างต้น)

“มติ” รากศัพท์มาจาก มนฺ (ธาตุ = รู้) + ติ ปัจจัย, ลบที่สุดธาตุ (มนฺ > ม)

: มนฺ > ม + ติ = มติ แปลตามศัพท์ว่า “ธรรมชาติที่รู้” (คำหลักคือ “รู้” และมองว่า การรู้นั้นเป็น “ธรรมชาติ” อย่างหนึ่ง) หมายถึง จิตใจ, ความเห็น, ความคิด; การคิดถึง, ความอยาก, ความอยากได้หรือปรารถนา (mind, opinion, thought; thinking of, hankering after, love or wish for)

อนุ + มติ = อนุมติ > อนุมัติ แปลตามศัพท์ว่า “การรู้ตาม” หมายถึง ยินยอม, อนุญาต, เห็นด้วย, ยอมรับ, อนุมัติ (consent, permission, agreement, assent, approval)

ในภาษาบาลี อนุญฺญาต กับ อนุมติ (อนุมต) ความหมายแทบจะไม่ต่างกัน บางทีก็ใช้เป็นคำอธิบายของกันและกัน

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

(1) อนุญาต : (คำกริยา) ยินยอม, ยอมให้, ตกลง. (ป. อนุญฺญาต).

(2) อนุมัติ : (คำกริยา) ให้อำนาจกระทำการตามระเบียบที่กำหนดไว้. (ป., ส.).

ความแตกต่างในภาษาไทยตามความเห็นของผู้เขียนบาลีวันละคำ :

อนุญาต : ผู้มีอำนาจเต็มในเรื่องนั้นๆ ยอมให้ทำโดยไม่ต้องขอความเห็นชอบจากใครก่อน

อนุมัติ : ขอความเห็นชอบจากผู้มีส่วนเกี่ยวข้องก่อนจึงจะทำได้ เช่นในคำว่า “นายกรัฐมนตรีโดยความเห็นชอบของมหาเถรสมาคม-” โดยทางปฏิบัติก็คือนายกรัฐมนตรีขออนุมัติจากมหาเถรสมาคมก่อนนั่นเอง

: อย่าอนุญาต ถ้ายังมองเห็นไม่ชัด

: อย่าอนุมัติ ถ้ายังไม่เข้าใจแท้จริง

18-1-59

ต้นฉบับ