วินาศสันตะโร (บาลีวันละคำ 1,476)

วินาศสันตะโร

อ่านว่า วิ-นาด-สัน-ตะ-โร

มาจากภาษาอะไร?

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“วินาศสันตะโร : (ภาษาปาก) (คำวิเศษณ์) ความเสียหายป่นปี้ เช่น รถชนกันวินาศสันตะโร.”

พจน.54 ไม่ได้บอกว่า “วินาศสันตะโร” มาจากภาษาอะไร

คำที่คล้ายกันอีกคำหนึ่ง คือ “วินาศสันติ” (วิ-นาด-สัน-ติ) พจน.54 บอกไว้ว่า –

“วินาศสันติ : (คำกริยา) จงพินาศ, จงฉิบหาย, เป็นคำแช่งที่ออกเสียงเพี้ยนมาจากคำลงท้ายในคาถาอาคมที่เป็นภาษาบาลีว่า วินสฺสนฺตุ.”

“วินสฺสนฺตุ” อ่านว่า วิ-นัด-สัน-ตุ เป็นคำกริยา รากศัพท์มาจาก วิ (คำอุปสรรค = พิเศษ, แจ้ง, ต่าง) + นสฺ (ธาตุ = พินาศ, ฉิบหาย) + ย (ยะ) ปัจจัย, แปลง สฺ ที่ (น)-สฺ กับ ย เป็น สฺส + อนฺตุ (อัน-ตุ) วิภัตติอาขยาต (โปรดทราบว่า ในที่นี้บอกรายละเอียดองค์ประกอบอย่างคร่าวๆ ไม่ลงลึก เพื่อไม่ให้หนักจนเกินไป)

: วิ + นสฺ = วินสฺ + ย = วินสฺย > วินสฺส + อนฺตุ = วินสฺสนฺตุ แปลว่า จงพินาศ, จงฉิบหาย, จงหายไป

อภิปราย :

๑ ถ้า “วินสฺสนฺตุ” ออกเสียงเพี้ยนเป็น “วินาศสันติ” ได้ ก็น่าจะเพี้ยนเป็น “วินาศสันตะ” ได้เช่นกัน

๒ ถ้ายุติว่า “วินาศสันตะ” เพี้ยนมาจากคำบาลีว่า “วินสฺสนฺตุ” ก็ยังคงมีปัญหาว่า “-โร” ในคำว่า “วินาศสันตะโร” มาจากคำอะไร

ผู้เขียนบาลีวันละคำขอเสนอทฤษฎีว่า “-โร” ตัดมาจากคำว่า

(1) “โรคภยา” (โร-คะ-พะ-ยา) แปลว่า “โรคและภัยทั้งหลาย” หรือ –

(2) “โรคุปทฺทวนฺตรายา” (โร-คุ-ปัด-ทะ-วัน-ตะ-รา-ยา) แปลว่า “โรค อุปัทวะ และอันตรายทั้งหลาย”

คำเต็มในภาษาบาลีว่า –

(1) “วินสฺสนฺตุ โรคภยา” แปลว่า “โรคและภัยทั้งหลายจงหายไป” หรือ –

(2) “วินสฺสนฺตุ โรคุปทฺทวนฺตรายา” แปลว่า “โรค อุปัทวะ และอันตรายทั้งหลายจงหายไป”

คำเต็มในภาษาบาลีว่า “วินสฺสนฺตุ โรคภยา” หรือ “วินสฺสนฺตุ โรคุปทฺทวนฺตรายา” กล่าวขึ้นด้วยความปรารถนาดีเมื่อได้เห็นเหตุร้ายที่ก่อให้เกิดความพินาศเกิดมีขึ้น แล้วพูดลัดตัดคำเหลือเพียง “วินสฺสนฺตุ โร-” แล้วเพี้ยนเป็น “วินาศสันตะโร”

๓ คำเทียบที่คุ้นกันในหมู่คนวัด คือ คำว่า “สัพพะโร” ซึ่งตัดมาจากคำเต็มว่า “สพฺพโรควินิมุตฺโต” (สัพพะโรคะวินิมุตโต) แปลว่า “พ้นแล้วจากโรคทั้งปวง” อันเป็นข้อความตอนหนึ่งในบทอนุโมทนา

“สพฺพโรควินิมุตฺโต” เรียกรู้กันสั้นๆ ในหมู่คนวัดว่า “สัพพะโร” ฉันใด

“วินสฺสนฺตุ โรคภยา” หรือ “วินสฺสนฺตุ โรคุปทฺทวนฺตรายา” ก็เพี้ยนเป็น “วินาศสันตะโร” ได้ฉันนั้น

หมายเหตุ : ทฤษฎีนี้สามารถหักล้างได้หากมีหลักฐานที่เหนือกว่า

: คนไม่ประมาท พร้อมที่จะเผชิญกับความวินาศสันตะโร

: แต่ยอดคนฉลาด ต้องไม่ทำให้เกิดความวินาศสันตะโร

19-6-59

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย