ผลลัพธ์ (บาลีวันละคำ 1,551)

ผลลัพธ์

ทำไมเขียนอย่างนี้

อ่านว่า ผน-ลับ

ประกอบด้วย ผล + ลัพธ์

(๑) “ผล”

บาลีอ่านว่า ผะ-ละ รากศัพท์มาจาก ผลฺ (ธาตุ = สำเร็จ, เผล็ดผล, แตกออก, แผ่ไป) + อ ปัจจัย

: ผลฺ + อ = ผล แปลตามศัพท์ว่า (1) “สิ่งที่เผล็ดออก” (2) “สิ่งเป็นเครื่องแผ่ไป” คือขยายพืชพันธุ์ต่อไป (3) “อวัยวะเป็นเครื่องผลิตบุตร”

“ผล” ในบาลีใช้ในความหมายดังนี้ –

(1) ผลของต้นไม้ ฯลฯ (fruit of trees etc.)

(2) ผลที่ได้รับ, ผลที่เกิดตามมา, การสำเร็จผล, พรที่ได้ (fruit, result, consequence, fruition, blessing)

(3) ลูกอัณฑะข้างหนึ่ง (a testicle)

ในที่นี้ใช้ในความหมายตามข้อ (2)

(๒) “ลัพธ์”

บาลีเป็น “ลทฺธ” (ลัด-ทะ) รากศัพท์มาจาก ลภฺ (ธาตุ = ได้) + ต ปัจจัย, แปลง ภฺ ที่สุดธาตุกับ ต เป็น ทฺธ

: ลภฺ + ต = ลภต > (ภต > ทฺธ) > ลทฺธ แปลตามศัพท์ว่า “อัน-ได้แล้ว”

“ลทฺธ” ใช้เป็นคำกริยาและคุณศัพท์ หมายถึง ได้มา, ได้รับ, รับไว้ ([having] obtained, taken, received)

“ลทฺธ” สันสกฤตเป็น “ลพฺธ” อ่านว่า ลับ-ทะ เราใช้ตามสันสกฤต เขียนเป็น “ลัพธ์” อ่านว่า ลับ

ผล + ลัพธ์ = ผลลัพธ์ เป็นรูปคำประสมแบบไทย

คำนี้ถ้าเป็นคำสมาสตามปกติในบาลี จะเป็น “ลทฺธผล” เขียนแบบไทยเป็น “ลัทธผล” (ลัด-ทะ-ผน) แปลว่า “ผลที่ได้ (จากการกระทำหรือจากเหตุอย่างใดอย่างหนึ่ง)”

ถ้าเป็นสันสกฤตก็เป็น “ลพฺธผล” เขียนแบบไทยเป็น “ลัพธผล” (ลับ-ทะ-ผน) แปลอย่างเดียวกัน

คงเป็นเพราะ “ลัทธผล” หรือ “ลัพธผล” ออกเสียงไม่สะดวกปาก รูปคำก็ดูแปลกพิลึก ผู้บัญญัติศัพท์จึงเลือกใช้ “ผลลัพธ์” แทน

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ผลลัพธ์ : (คำนาม) จํานวนที่ได้จากการคํานวณ เช่น ถอดกรณฑ์ที่ ๒ ของ ๔๙ ได้ผลลัพธ์เป็น ๗, ผล ก็ว่า.”

“ผลลัพธ์” เป็นศัพท์บัญญัติเทียบคำอังกฤษว่า result

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล result เป็นบาลีดังนี้ –

(1) vipāka วิปาก (วิ-ปา-กะ) “สิ่งที่สุกแล้ว” = ผลที่ได้

(2) nissanda นิสฺสนฺท (นิด-สัน-ทะ) “สิ่งที่หลั่งออก” = ผลที่ได้รับ

(3) ānisaṃsa อานิสํส (อา-นิ-สัง-สะ) “สิ่งที่นำออกมาสรรเสริญได้อย่างดียิ่ง” = ผลจากการทำความดี

(4) kammaphala กมฺมผล (กำ-มะ-ผะ-ละ) = ผลกรรม, ผลของการกระทำ

คำว่า “ผลลัพธ์” เคยมีผู้นิยมสะกดเป็น “ผลลัพภ์” หรือ “ผลลัภ” อยู่ระยะหนึ่ง การที่ใช้ ภ สำเภา การันต์ หรือเป็นตัวสะกด คงเป็นเพราะอ้างถึงรากคำเดิมว่า “ลภฺ” จึงให้มี ภ สำเภา ติดมาด้วย

แต่ปัจจุบัน พจนานุกรมฯ กำหนดให้สะกดเป็น “ลัพธ์”

………….

: อย่ายอมจำนน

: แต่จงยอมรับผลที่ตนทำ

2-9-59

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย