กหาปณะ (บาลีวันละคำ 830)

26 สิงหาคม 2014 Admin ชมรมธรรมธารา

กหาปณะ

บาลีเขียน “กหาปณ” อ่านว่า กะ-หา-ปะ-นะ

“กหาปณ” รากศัพท์มาจาก กรฺ (ธาตุ = ทำ) + ยุ ปัจจัย, แปลง ร (ที่ กรฺ) เป็น ห, ยืดเสียง อ ที่ –ห เป็น อา : ห > หา, ลง ป อาคม, แปลง ยุ เป็น อน, –น เป็น –ณ

: กรฺ > กห > กหา + ป = กหาป + ยุ > อน > อณ = กหาปณ แปลตามศัพท์ว่า “วัตถุเป็นเครื่องทำการซื้อขาย” หมายถึง เงินตรา

วัตถุที่นำมาใช้ทำกหาปณะมักเป็นโลหะ ในคัมภีร์ระบุว่ามีทั้งสัณฐานแบนเป็นสี่เหลี่ยม, กลม และที่เป็นแท่ง

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “กหาปณ” เป็นอังกฤษว่า A square copper coin (เหรียญทองแดงสี่เหลี่ยม)

ในภาษาไทย “กหาปณ” เขียนเป็น กหาปณะ (กะ-หา-ปะ-นะ), กษาปณ์ (กะ-สาบ), กระษาปณ์ (กฺระ-สาบ)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

(1) กหาปณะ : (แบบ) (คำนาม) เงินตรามีพิกัดเท่ากับ ๒๐ มาสก (ป.).

(2) กษาปณ์ : (แบบ) (คำนาม) กระษาปณ์, เงินตราที่ทําด้วยโลหะ.

(3) กระษาปณ์ : (คำนาม) เงินตราที่ทําด้วยโลหะ เช่น เหรียญกระษาปณ์ โรงกระษาปณ์, กษาปณ์ ก็ใช้. (ส. การฺษาปณ; ป. กหาปณ).

หมายเหตุ :

(1) คำว่า (แบบ) ในบทนิยามของ พจน.หมายถึง คำที่ใช้เฉพาะในหนังสือ ไม่ใช่คำพูดทั่วไป

(2) ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 คำว่า “กหาปณะ” บอกไว้ว่า “เงินตรามีพิกัดเท่ากับ ๒๐ มาสก หรือ ๑ ตําลึง คือ ๔ บาท” และคำว่า “กษาปณ์” บอกไว้ว่า “กระษาปณ์, เงินตราที่ทําด้วยโลหะ, ตําลึง (= ๒๐ มาสก) เช่น ได้ถึงร้อยกษาปณ์. (ม. ร่ายยาว ชูชก)”

นั่นคือ พจน.42 ระบุว่า กหาปณะมีอัตราเท่ากับเงินไทย ๑ ตําลึง คือ ๔ บาท แต่ พจน.54 ตัดข้อความที่ระบุเทียบอัตรากับเงินไทยนี้ออกไป

พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของท่าน ป.อ.ปยุตฺโต บอกไว้ว่า –

“กหาปณะ : ชื่อมาตราเงินในสมัยโบราณ ๑ กหาปณะเท่ากับ ๒๐ มาสก หรือ ๔ บาท”

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ อธิบายมูลค่าของ “กหาปณ” ไว้ว่า –

(1) 1 กหาปณะ = a farthing (ฟา-ฑิง = เงินฟา-ฑิง หนึ่งในสี่ของเพนนี)

(2) 1 กหาปณะมีอำนาจการซื้อ = a florin (ฟลอ-ริน = เหรียญฟลอ-ริน เหรียญเงินอังกฤษราคาสองชิลลิง)

เงินตรา-กหาปณะ มีสาระฤๅหาไม่ ?

: คนฉลาดสร้างสิ่งที่มีสาระจากสิ่งที่ไม่มีสาระ

: คนเขลาทำสิ่งที่มีสาระให้กลายเป็นสิ่งไร้สาระ

————–

(ตามคำขออันมีสาระของ Nuttachad Harry Chotkhajornthai)

#บาลีวันละคำ (830)