โลกวิวรณ์ (บาลีวันละคำ 875)

เขียน “โลกวิวรณ” อ่านว่า โล-กะ-วิ-วะ-ระ-นะ

ประกอบด้วย โลก + วิวรณ

“โลก” หมายถึงภพภูมิที่เกิดของสรรพชีพ ในที่นี้ระบุถึงสวรรค์ มนุษย์ และนรก

“วิวรณ” รากศัพท์คือ วิ ( = พิเศษ, แจ้ง, ต่าง) + วรฺ (ธาตุ = ปิด, ห้าม) + ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ), แปลง น เป็น ณ

: วิ + วร = วิวร + ยุ > อน = วิวรน > วิวรณ

ด้วยอำนาจของ วิ อุปสรรค ทำให้ วรฺ ธาตุมีความหมายต่างไปจากเดิม

: ปิด > เปิด

“วิวรณ” มีความหมายดังต่อไปนี้ –

(1) การเปิดออก, การเปิดให้เห็น, การทำให้เปิด, การเปิดเผย (uncovering, unveiling, making open, revelation)

(2) การเปิด, การคลี่ออก, การทำให้เข้าถึงได้, การทำให้บริสุทธิ์ (opening, unfolding, making accessible, purifying)

(3) การอธิบาย, การทำให้ชัด (ในชุด วิภชติ วิวรติ อุตฺตานีกโรติ) (explanation, making clear)

โลก + วิวรณ = โลกวิวรณ แปลตรงตัวว่า “เปิดโลก”

คำว่า “โลกวิวรณ” สืบเนื่องมาจากเหตุการณ์ที่คัมภีร์บันทึกไว้ว่า ในปีที่ 7 นับแต่ตรัสรู้ พระพุทธองค์ทรงกระทำ “ยมกปาฏิหาริย์” ที่เมืองสาวัตถีแล้วเสด็จขึ้นไปจำพรรษา ณ ดาวดึงสพิภพ ครั้นถ้วนไตรมาสแล้วจึงเสด็จลงมายังโลกมนุษย์ ณ เมืองสังกัสสะ มีพุทธบริษัทไปเฝ้ารับเสด็จอย่างล้นหลาม พุทธบริษัทฝ่ายคฤหัสถ์จัดอาหารบิณฑบาตถวายพระพุทธองค์และพระสงฆ์สาวกอันเป็นที่มาของประเพณีตักบาตรที่เรียกรู้กันทั่วไปว่า “ตักบาตรเทโว” ซึ่งมาจากคำเต็มว่า “เทโวโรหณะ” แปลว่า “การเสด็จลงจากเทวโลก”

ในเหตุการณ์ครั้งนั้นพระพุทธองค์ทรงกระทำปาฏิหาริย์ให้ไตรโลก คือสวรรค์ มนุษย์ และนรก มองเห็นกัน

สำนวนในคัมภีร์ว่า “ชาวสวรรค์ไม่ต้องชะโงก ชาวโลกไม่ต้องแหงน” (เนว มนุสฺสา อุทฺธํ อุลฺโลเกนฺติ, น เทวา อโธ โอโลเกนฺติ) โลกสามแดนมองเห็นกันเหมือนมาอยู่ต่อหน้า จึงเรียกเหตุการณ์นี้ว่า “โลกวิวรณ”

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “โลกวิวรณ” ว่า laying open the worlds, unveiling of the universe, apocalypse, revelation

ไทยเราแปลชัดลงไปว่า “พระเจ้าเปิดโลก”

(คำว่า “พระเจ้า” ในภาษาไทยแต่เดิมเราหมายถึง “พระพุทธเจ้า” แต่ภายหลังมีผู้นำคำนี้ไปใช้เรียก god ในศาสนาอื่น คนรุ่นหลังจึงเข้าใจแต่เพียงว่า “พระเจ้า” คือ god)

ถ้อยคำอันเนื่องมาจากเหตุการณ์นี้ ที่เรารู้จักกันมากที่สุดเห็นจะเป็น “ตักบาตรเทโว”

และที่อาจจะพอคุ้นๆ คือ “ยมกปาฏิหาริย์”

แต่ที่ไม่คุ้นเลยก็คือ “โลกวิวรณ” หรือเขียนแบบไทยว่า “โลกวิวรณ์” (การันต์ที่ ณ อ่านว่า โล-กะ-วิ-วอน หรือ โลก-กะ-วิ-วอน)

แม้เรียกว่า “พระเจ้าเปิดโลก” ก็ยังต้องฉงนต่อไปอีกว่าพระเจ้าองค์ไหน เปิดโลกอะไร และเปิดอย่างไร

เรื่อง “โลกวิวรณ์ – พระเจ้าเปิดโลก” ผู้รู้ท่านถอดปริศนาธรรมออกมาว่า คำสอนของพระพุทธเจ้าเมื่อปฏิบัติให้ถึงที่สุดแล้วก็จะเห็นประจักษ์แจ้งใจว่า –

ทำอย่างไรจึงไปนรก

ทำอย่างไรจึงไปสวรรค์

และทำอย่างไรจึงมาเกิดเป็นมนุษย์

แต่ที่สูงสุดก็คือ จะเห็นประจักษ์แจ้งใจว่า ทำอย่างไรจึงจะดับทุกข์ได้สิ้นเชิง

เปิดโลกให้แล้วไม่ดู

ทางมีอยู่ไม่รู้จักไป

เกิดทุกข์แล้วโทษใคร

แค่เปิดใจก็เห็นทาง

#บาลีวันละคำ (875)

10-10-57

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย